Haut de page
TEXTES ET IMPRESSIONS DE VOYAGE
TEKSTOJ KAJ RAKONTOJ
Les membres de l'association Esperanto.Limousin voyagent : lisez leurs comptes-rendus et leurs impressions.
La anoj de Esperanto-Limousin vojaĝas. Legu iliajn tekstojn.
Kongreso en Roterdamo :
Prelegoj kaj raportoj :
La anoj de Esperanto-Limousin partoprenis kongreson en Bjalistoko :
Kongreso en Kopenhago :
Des nouvelles du voyage de Lucia et Dany en Asie Centrale :
Lucia en Centra Azio :
Receptoj :
Scienco :
Limoĝaj informoj
Buste de Louis Lazare Zamenhof, à Bialistok, sa ville de naissance en Pologne.
Ce buste a été sculpté en 1973 par Jan Kucz, artiste de Cracovie.
On peut y lire "Esperanto proksimigas homojn", "L'esperanto rapproche les hommes."
Une langue née en 1887
L'espéranto est une langue construite, proposée en 1887 par un médecin polonais, Louis-Lazare ZAMENHOF , pour faciliter la communication entre tous ceux qui n'ont pas la même langue maternelle. Il a signé son projet de langue : «Doktoro Esperanto», d'où le nom de la langue.
Parmi les centaines de projets de langues créés depuis le XVIIe siècle, seul l'espéranto s'est répandu et est actuellement utilisé par des millions de personnes dans le monde, pour voyager, correspondre, découvrir d'autres cultures, se faire des amis…
La langue la moins difficile
L'espéranto est la moins difficile des langues vivantes : il s'apprend comme n'importe quelle autre langue vivante, mais sa conception rationnelle peut vous permettre, selon le temps que vous lui consacrerez, une excellente pratique après trois ou six mois ! Alors, à vous les voyages, excursions, lectures, rencontres, correspondance, échanges avec le monde entier ! Il vous faudrait 5 à 10 fois plus de temps et d’argent pour commencer à vous débrouiller dans n'importe quelle autre langue.
La communauté espérantophone
L'espéranto est parlé actuellement sur les cinq continents et dans plus de 100 pays, avec un nombre de locuteurs estimé à plus d'un million. Le nombre exact est très difficile à connaître — Le Quid en donne 2 millions.
Aujourd'hui, des dizaines de rencontres internationales en espéranto ont lieu à travers le monde, parmi lesquelles le Congrès mondial d'espéranto, qui a lieu une fois par an et rassemble de 2 000 à 6 000 personnes. D'ailleurs, en mars 2005 s'est tenu à Boulogne-sur-Mer la rencontre internationale Boulogne 2005, organisé la Fédération Espéranto-Nord qui a fêté avec succès le centenaire du 1er Congrès mondial.
Enfin, deux résolutions de l'Unesco (en 1954 et 1985) ont reconnu les mérites de l'espéranto et encouragent son utilisation et recommande à ses états membres de développer son enseignement.
La langue équitable
Les espérantophones, en particulier dans le cadre de la construction européenne, considèrent que l'espéranto, par ses caractéristiques de neutralité, constitue le plus sûr rempart pour protéger un plurilinguisme authentique et vraiment diversifié contre les risques d'hégémonie d'une langue nationale privilégiée. Ils savent que l'espéranto, par ses caractéristiques de facilité, de logique, d’internationalité constitue une excellente propédeutique pour faire aimer les langues étrangères, faciliter grandement leur étude et catalyser le plurilinguisme.
L'objectif fondamental est de donner aux hommes une langue auxiliaire, neutre et facile d'appréhension, d'élocution et de compréhension pour toutes les ethnies ; une langue qui leur permet de mieux se comprendre et de catalyser ainsi tous les efforts de rapprochement et de paix entre les peuples, tout en maintenant et en exaltant leurs diversités linguistiques et culturelles.
Une Langue idéale pour des Jumelages citoyens… tout le monde ne peut être polyglotte !
Pierre BOUVIER
"ul. Ludwika Zamenhofa" rue Zamenhof à Bialistok.
Groupe d'espérantistes japonais au pied du panneau de la rue Zamenhof.
Mia unua renkonto kun internacia kongreso
Certe tiu kongreso ne estis iu ajn, ĝi estis la 94a universala kongreso por la 150a datreveno de la naskiĝo de Dro Zamenhof en lia naskiĝurbo Bjalistoko, tie, kie li precize elpensis la internacian lingvon por krei pacponton inter la homoj. Mi scias, ke tiu fakto instigis min iri al Pollando, kaj ankaŭ la fakto, ke mi veturis kun konataj samideanoj el mia regiono.
Do mi foriris, mi revenis kaj mi pensas, ke mi okaze partoprenos en aliaj kongresoj, eble en pli malgrandaj, ĉar en tiu renkonto estis preskaŭ dumil personoj, ĉefe el Francio ! Mi tro ofte krokodilis ( kaj terure ! eĉ aligatoris ) , Zamenhof bonvolu pardoni min !
Parolante flue la germanan kaj la anglan, iomete la rusan kaj la italan, mi enamiĝis al la esperanta antaŭ dek jaroj, ĉar por mi tiu lingvo proponis alian dimension, la dimension de la paco, de ebla vera renkonto en iu ajn lando.
En Bjalistoko mi fakte renkontis homojn el landoj, kiujn mi neniam povos viziti, mallongaj sed egaj renkontiĝoj, kiuj alportis al mi la blovon de fremdaj landoj kaj de profundaj estaĵoj. La internacia lingvo ebligas tion, renkonti kaj korespondi kun la tuta mondo sen lingvaj baroj ! Nun mi korespondas kun Kazaĥino, Japanino, Polino, Meksikano…Sed mi devas diri, ke mi ankaŭ malkovris mondon, en kiu oni ne ĉiam atentas la alian, volas esti la plej forta, havi povon…unuvorte, nian mondon ! Iel estas ĝojige !
Mi jam vizitis Pollandon en 1982, tiutempe estis malriĉega lando, do granda estis mia surprizo, kiam mi ekvidis belegajn kolorajn restaŭritajn urbojn, viglan vivon, grandan kulturon, gastigemajn homojn kun multe da humuro, vilaĝojn kun puraj floraj lignodometoj. Ni manĝis tre bone, kaj la vivkosto estas tre ĉipa por ni.
Bjalistoko perfekte preparis la kongreson, estis suno, varmeco, pluvo, fulmotendro…tiel diversspeca vetero, kiel nia programo ( kursoj, ekzamenoj, koruso, kunvenoj, koncertoj, teatraĵoj, filmoj, vizitoj, ktp.).
La urbo mem (300.000 loĝantoj ) estas bela, moderna, kun multaj arboj kaj parkoj, fiera pri « sia » Dro Zamenhof. Estas Esperanto-centro ekde 1992 en la ruinigita ekssinagogo. La klarigojsur la tabuloj, kiuj helpas viziti la urbon, estas ankaŭ en esperanto. Estas « Esperanto Café » ĉe agrabla placo kie kantis kaj dancis folkloraj grupoj okaze de festivalo.
Bjalistoko estas urbo de multaj kulturoj, ( Litovoj, Poloj, Belorusoj, Germanoj, Ciganoj, Judoj, Rusoj, Ukrainoj, Tataroj loĝas ĉi-tie ), urbo, kie oriento kaj okcidento renkontiĝis. Dum la 19a jarcento la intelektuloj parolis la polan, la fabrikistoj la germanan, la komercistoj la jidan, la kamparanoj la belorusan kaj la oficiala lingvo estis la rusa ! Ne mirinde, ke la kreinto de la universala lingvo naskiĝis en tiu urbo !
En Bjalistoko estas ankaŭ multaj religionoj, 75% da katolikoj, 23% da ortodoksuloj, 20% da protestantoj, kaj 21 judoj, kiuj preĝas en Varsovio ! 57 muzulmanoj ( estas du moskeoj je 50 km., konstruitaj antaŭ 20 jaroj ). Sed Pollando estas ĉefe katolika kaj kultobservanta. Ĉie oni vidas krucojn kun koloraj rubandoj, kandelojn antaŭ la tomboj, prizorgatajn preĝejojn kun altvaloraj skulptaĵoj kaj ikonoj.
La muzulmanoj, la Tataroj, venis en la 14a jc. partopreni en la bataloj, ekzemple kontraŭ la teŭtonaj kavaliroj kaj en 1679 ili ricevis de la reĝo landon en Podlaĥio kaj Grodno regiono, ĉar li ne povis pagi ilin. Dum la unua kaj dua mondmilitoj ili estis persekutitaj. Nun vivas ĉirkaŭ 2000 Tataroj en Pollando ( en Bjalistoko estas la plej granda tatara komunumo ), kiuj estas plejparte de longe asimiliĝitaj kun la lokaj loĝantaroj kaj nemultaj plu fidelas sian religion kaj tradiciojn.
Koncerne la judojn, ni travivis multajn elvokojn dum nia tuta vojaĝo de ilia kulturo ( inter aliaj klezmeraj kantoj por la kongresanoj –Zamenhof estis certe judo ). Jam sur nia vojiro al Pollando ni haltis en Fürth, urbo el Bavario, kiu estas ĝemeligita kun Limoĝo (bonega gastigo de tieaj la geesperantistoj ! ) kaj kie naskiĝis Jakob Wassermann, verkisto, kiun mi speciale ŝatas, aŭtoro inter aliaj de tiu belega romano pri Kaspar Hauser. Poste en Lodz, kie naskiĝis Rubinstein kaj en kies getto vivis 230.000 Judoj ( inter ili 200.000 estis deportitaj en ekstermokampojn ).
Mi faris du ekskursojn, unu per buso kun kongresanoj tra la Biebrza valo ( marĉoj, torfejoj, ebena pejzaĝo de grandegaj senfinaj arbaroj, gigantaj formikejoj, cikonioj…), la alian al Grodno en Belorusio ( urbo ĝemeligita kun Limoĝo ), kie instruistinoj pri la franca lingvo kore gastigis nin, granda sperto en « diktaturlando », duhora atendo ĉe la limo, sed tre bela tago en urbo, kie la loĝantoj ŝajnas bone vivi, sed ili tre malofte rajtas eliri el sia lando.
Jes, se vi volas malkovri landon, ĝiajn loĝantojn, ĝian kulturon kaj samtempe paroli kun homoj el pli ol 50 landoj, vi nepre devas lerni esperanton kaj partopreni en kongresoj, ĉu ne ? Bonŝancon !
Lucia UNIA
Fresque peinte sur l'immeuble construit à la place de la maison familiale de Zamenhof.
En haut, des enfants de Bialistok.
Au milieu, Louis Zamenhof.
En bas, Jakub Ŝapiro, président de la Société Espérantiste Zamenhof, et son ami A. Zbar.
Jakub Ŝapiro fut longtemps président de la Société Espérantiste Zamenhof.
Miaj travivoj kaj sentoj en Pollando
Mi restis en Pollando unu semajnon por la Universala Esperantista Kongreso. Miaj renkontoj estis pli kun eksterlandanoj ol Poloj. La loĝantoj de Bjalistoko ne rapidas. Ili afablas, sed nepre parolas la polan. Ili kuraĝas, entusziasmiĝas. Kelkaj ekzemploj : En restoracio la atendo estas longa. Demandu al Serge. La vojaĝantoj en buso scias ke tekniko estas bona sed ke io ekokazos. Demandu al Lucia. La sendependeco de la lando estas bona sed ni devos trovi novan vojon ĉar pagi kontante estas ankoraù pli malbone ol la sovetia reĝimo. La religio estas ilia identeco : « la rusoj estas ortodoksoj, la germanoj estas protestantoj, ni estas katolikoj. La pasinteco instruis nin, ni sciis pri germanoj ke ili estis teruraj sed pri la rusoj ni ne sciis ke ili perfidas nin.
La kapablo de solidareco estas la pruvo de nia humanismo : Dimanĉon, mi estis lacega, kaj serĉis buson por reveni en mian hotelon. Mi eniras buson (iu ajn buso kiu veturas tra la urbo) Mi tie intencas demandi mian vojon sed la ŝoforo estis protektita per vitromuro. Li ne povis respondi kaj mi ne povis pagi mian bileton. Mi demandis laŭte : « Ĉu iu parolas esperanton ? » Neniu respondis. En germana lingvo. Neniu respondis. En franca lingvo. Neniu respondis. En angla lingvo. Iu respondis. Junulo provas respondon. Mi klarigas la motivon de mia ĉeesto kaj mian deziron veturi ĝis mia hotelo. Li donis al mi bileton sed klarigas al min, ke la bileto valoras por vojaĝo sen liniŝanĝo. Ĉe la sekva haltejo ni eliros kune, kaj li montros al mi per kiu buso mi devos veturi. Mi dankis lin kaj diris ke mi parolos skribos pri li kaj lia donaco en mia magazino.
En la kamparo mi vidis multajn lignodomojn ĉirkaŭitajn per floksoj, buntaj, diversaj koloroj de floksaj floroj. Mi trovis ilin tre belaj kaj volis aĉeti floksojn antaŭ nia forveturo. Mi demandis en mia hotelo, kie mi povus aĉeti floksojn. Ili proponis la antaŭurban kvartalon de Bjalistoko kun la : per busoj eblus veturi tien. La morgaŭan matenon mi ekiros. Mi trovis la vendejon malfacile, dank' al helpantoj, sed la poloj estas afablaj. Sed neniaj floksoj. Cerbumado, pripensoj, telefonalvokoj, ili nenie trovis floksojn. Ni interkonsentis ke la vendisto trovos floksojn dum la aŭtuno aŭ vintro kaj sendos ilin al Francio, printempe. Mi pagis 90 zlotojn por tiu laboro. Kiam ili plenumos sian promeson mi informos vin. Mi aĉetis ankaŭ groson tie. Ĝi kreskas nun en mia ĝardeno.
Nun, mi rakontas mian dimanĉon kaj kial mi estis tiel lacega. La kongreso proponis viziti la urbon kun gvidisto. Kelkaj anoj de nia grupo (venintoj el Limoges) konsentis kiam ni registrigis nin. La rendevuo estis antaŭ la pordo de la « salono Zamenhof » sed precizigis « venu kvaronon antaŭ la rendevuo » La vizito daŭras ses horojn, ekas je la dekdua ĝis la dekoka ! ni estis multaj kaj la turisma oficestro dispartigas nin en 4 grupojn.
Unue, la kontrolvoko, sed ni estas tiel multaj ke ĝi daŭras pli longe ol ili antaŭvidis.
Due, la kongresanoj volas aŭdi ĉu ilia nomo estas vokata, do ni amasiĝas kiel sardinoj en skatolo, sed piedstarante. Post kiam mia nomo estis vokita, mi sidiĝis ekster la grupo, sub arbo, sed kelkaj trovis mian konduton stranga.
Trie, nia grupo foriris kvaronon antaŭ la dektria, piede ! Ni demandis buson sed ne eblas, la turismoficejo ne antaŭvidis tian veturilon. Ni devas marŝi. Mi ne estas la sola maljunulino, oldulino de la grupo ; nederlandanino diris : « vi kunportu min , ĉar mi ne povus marŝi ĝis la sesa » (en tiu kongreso, ili diras la horon kiel ni en Francujo : la dekdua estas tagmeze kaj la dekoka estas la sesa) Ni estis lacaj antaù la eko !
La vizito de Bjalistoko kun urbogvidistino kaj tradukanto. Nia grupo konsistas el ĉirkaŭ 30 vizitantoj, la plejparto estis japanoj. Ni trairis tra la kvartalo nomita « millenium » por festi la datrevenon de ĝia naskiĝo, ĉar Bjalistoko estis fondita ĉirkaŭ 1000 (p.K.) ; Bjalistoko konstruiĝis el marĉejoj. La tuta regiono (sudo de la Balta maro) estas marĉejo. Mi tre interesiĝis pri la sekiĝo de la regiono sed ili ne havas la venton de Holando, ili nur konstruis kanalojn.
Ni vidis ekstere la malsanulejon « Zamenhof », grandegan hospitalon (de la fondaĵo Zamenhof) por infanoj. Apud tie, mi vidis la unuan lignodomon (tre detruitan). La gvidistino ne volis paroli pri tiu kaj mi kredis ke nur belaj kaj riĉaj monumentoj estos la temo de ŝia parolado. Feliĉe, japanino klarigis min. En landoj kie multaj arbaroj kreskas, ofte la domoj estas konstruitaj per ligno. En Japanujo, necesas ligno ĉar la tertremoj detruas multajn domojn, la ŝtonoj estus tro pezaj. Ni marŝas plue, trairas la vojon kie la estraro kaj la armeoj de Soviet-Unio paradis.
Poste, ni eniris en parkon. La freŝeco, la beleco, la ripozo, mi ne scias kion sed mi ne plu povas marŝi. Mi estis lacega kaj informis nian gvidistinon, ke mi foriros. Mi sidiĝis kaj admiras ŝprucfontanojn, florojn, amantojn, infanojn, marĉeton ĉirkaŭitan per belaj altaj arboj. Mi ripozas kaj gapvagadas. Antaŭ la teatro, mi renkontas nian grupon. Bone ! mi kunmarŝas kun ĝi.
Ni vizitas la placon kie la domo de Zamenhog staris. Sur la muro ni vidas la tutan familion. Ili estas desegnitaj : sube la du filojn (ili piedludas ĉapelon), meze : la gepatroj (Zamenhof kaj lia edzino) supre : infanoj. Poste, ni marŝas ĝis dometo apud la rivero, kie la amantino de la princo vivis. Ĝi estis konstruita je en 1776. Mi ne ŝatis la domon ĉar estas nur nova kopio, do mi lasis la grupon. Sidiĝante en brakseĝo (bergère Louis XV) mia memoro revenis subite : Maria Lekzinska estis la edzino de Louis XV ! Jes la lasta milito detruis tiel Pollandon ke ni trovis malmultajn memoraĵojn ! ni vidos multajn mortejojn, multjan tombogravistojn (tiel ke mi kredus ke sepultindustrio estus la nova agado por entreprenoj). En tiu domo estas nur okultrompaĵo, nur la brakseĝo estis aŭtentika kopio. Okultropaĵo estas ankaŭ en la enirejo de la palaco Braniĉi.
La fulmotondro, la pluvego devigis nin trovi ŝirmejon en la palaco. Krom la diablo subtenanta la ŝtuparon, la palaco estas kiel la aliaj konstruaĵoj, restaŭrigita. Sed, malantaŭ la palaco, estas « franca ĝardeno »(jardin à la française) videbla de la balkono, tio estas bela. Kiam la pluvego haltas, ni eliras. Mi volis demandi al la gvidistino, ĉu mi rajtas iri rekte trans la kanalojn por viziti….. Sed ŝi petas ke mi donu bombonojn, kiujn ŝi prenas el sia sako, al japanoj. Mi faris tion kaj komprenis ke ŝi volas min teni ĉe si. Post kelkaj klarigoj pri kanonoj aŭ insigno sur palacfrontono, ŝi konsentas forlasi la palackorton. Ni transiris la kanalojn por eniri en la antikvan kvartalon konstruitan de Braniĉi, el ŝtonoj je la XVI-a jarcento. Li konstruis la preĝejon (katolikan) por havi la rajton entombigi sian familion. Dum la gvidistino paroladis mi eniris la preĝejon kaj aŭdis ĥorojn, tie estas malvarmete. Du muroj estas ornamitaj per multaj rozarioj : simpla kaj montriĝema ! Mi pensis pri la multaj fojoj kiam Polando dispartigiĝis, militis kontraŭ rusoj, islamanoj, germanoj. Nun, ni esperu ke Eŭropo pacos.Mi trovis la promenadon tro longa kaj estis laca. Ĉi-tiun fojon la gvidistino permesas min foriri.Mi volis veturi per buso sed ne scias kie mi estas. Kaj vi scias nun ke mi trovis helpanton.
Vojaĝo, Polando, Kongreso, estis rimarkindaj laùŭ mi. Unuafoje mi grupe vojaĝis. Mi rezignis vojaĝi eksterlandon, ĉar mi ne komprenis la lingvon de la loĝantoj, la Kongreso estis kiel fina punkto de multaj jaroj de agitado (por mi). Mi trovis tie multajn kontestantojn (esperantistoj aŭ orienteŭropanoj de oriento) kiuj ne toleras la politikan ekonomion aŭ la ekonomian politikon. Ni devos trovi alian organizadon por starigi justecon (mi ne kredas pacon antaŭ justeco).
Anne-Marie
Bords de Meuse à Rotterdam, Pays-Bas.
Musée des drapeaux.
A l'arrière-plan, le pont suspendu.
Mia unua kongreso
Kiam mi eklernis Esperanton en 2006, mi decidis partopreni la venontan kongreson en Eŭropo. Mi ne sufiĉe sciis la lingvon por iri al Florenco do mi aliĝis la kongreson en Roterdamo. Mi legas kaj skribas Esperanton, mi jam renkontis esperantistojn en Fürth, Pilzeno kaj Prago sed mi ne ofte parolas.
Je la unua tago de la kongreso, dum la interkona vespero en la halo de la kongresejo, la kongresanoj renkontis amikojn, parolis kun la anoj de ĉiuj asocioj. Kiom da homoj ! Kiel brue ! Mi preskaŭ nenion komprenis, mi memoris neniun vorton, tre malfacilis.
Dum la kongreso, de la 9a ĝis la 22a, oni povis partopreni kursojn, asociajn kunvenojn, aŭdi prelegojn aŭ koncertojn, viziti la libroservon. Mi partoprenis la paroladan kurson kun Sylvain Lelarge : en ĉiu grupo, la partoprenantoj estis el malsamaj landoj, por ke ni parolu Esperanton. Sylvain rakontis al ni rakonteton kaj petis ke ni parolu pri la sama temo : grava renkonto, amo, timinda okazo… Je la fino de la kurso, ni kune kantis.
Post du tagoj, mi komprenis Esperanton, eĉ se mi ankoraŭ malfacile parolis. Mi aŭdis prelegojn, kiun mi bone komprenis. La unua prelego temis pri la pentristo Rembrandt ; la nederlanda prelegisto klarigis lian laboron. La alia prelegistino parolis pri la akvoregistraro en Nerderlando de la 12a jarcento ĝis hodiaŭ ; mi multe komprenis pri Nederlando kaj ĝiaj problemoj. Bedaŭrinde la ĉambroj en la kongresejo estis tro malgrandaj, do mi ne povis aŭdi la prelegon pri Erasmo (kiu naskiĝis en Roterdamo en la 15a jarcento) ĉar mi tro malfrue alvenis.
Mi aŭdis preskaŭ ĉiuj koncertojn. Mi tre ŝatis Akordo-n, nederlandan grupon kiu kantas malnovajn kantojn el multaj landoj, tradukitajn en Esperanto. Mi ankaŭ tre ŝatis Jomo, li estas bonhumora kaj humura. Eble mi preferis Ĵormat kaj Nataŝa, kiuj bele kantas ; ilia dekdujara filino kantis kun ili.
Bedaŭrinde, mi kaj mia kunulo loĝis ekster Roterdamo, en loĝejo kies pordo estis fermita je la 23a, do ni devis foriri antaŭ la fino de la koncertoj por ke ni trafu la trajnon. En la loĝejo estis pluraj esperantistoj, nederlandaj helpantoj en la kongreso kaj ankaŭ homoj el Koreo, Irano, Irlando, Polando, Rumanio. Kiam ni renkontiĝis en la kuirejo aŭ la manĝoĉambro, ĉiuj diris : Saluton !
Kvankam mi malfacile parolas, mi renkontis plurajn personojn el malsamaj landoj : italon kiu loĝas en Francio, britinon, francinon kiu vivas en Usono, Israelaninon , kaj kelkajn aliajn. Kun japano mi parolis pri franca arto. Ĉiuj havas malsamajn akcentojn sed post momento, mi kutimis kaj bone komprenis.
La kongresejo sidas en la centro de la urbo, apud la urbodomo kaj la katedralo. Roterdamo estis detruita en la dua mondmilito, nun ĝi estas tre moderna urbo kun multaj ĉielskrapuloj. Fore de la urbocentro, restas tipaj nederlandaj domoj, mallarĝaj kaj altaj. La centra oficejo de UEA estas tia domo ; la libroservo estas sur la teretaĝo. En tiu kvartalo loĝas multaj eksterlandanoj, el Afriko, Karaibo, Indonezio ; Roterdamo estas grandega haveno kaj la duona parto de ĝiaj loĝantoj estas eksterlandanoj.
Sabato estis la lasta tago. Dum la solena fermo de la kongreso, centoj da Roterdamanoj kunvenis en la stratoj, ekstere, ĉar tiun semajnfinon okazis la somerkarnavalo. La muzikistoj kaj dancistoj el multaj landoj paradis en la urbo kun laŭtega muziko. La publiko estis tiel multnombra, ke estis al ni malfacile eliri la kongresejon.
Sylvie AUBERT
La marionnette "Papa" Spejbl, créée par l'homme de théâtre et professeur Skupa.
La statue de Spejbl et de son fils Hurvinek trône dans les jardins de Plzen.
Elle rappelle la tradition du théâtre de marionnettes de la ville.
Des vacances multiculturelles grâce à l'Esperanto !
Parcourir ensemble 5000 km avec des étapes à Gray, Fürth, Pilsen, Prague, Wroclav, Łodz, Varsovie, Byalistok, Grodno, Poznam, Berlin, Magdeburg et Darmdstat, et de plus se rencontrer et échanger avec des locuteurs de plus de 62 langues différentes, comment est-ce possible ? C’est pourtant ce qu’ont vécu neuf personnes du Limousin du 22 juillet au 3 août ! Après avoir étudié la langue internationale, pour certains après seulement une vingtaine de cours durant l’hiver et le printemps dernier, ils se sont rendus au 94ème congrès international d’Espéranto, qui se déroulait cette année à Bialystok, la ville où naquit, il y a cent cinquante ans, Ludovik Zamenhof, l’initiateur de cette langue. Lors de l’ouverture officielle du congrès, le maire de Białystok s’est adressé aux quelque deux mille congressistes venus de 62 pays différents en Espéranto pour les accueillir chaleureusement dans sa ville qui est en pleine renaissance et qui est fière de son illustre citadin. Le thème du congrès était : Krei pacan ponton inter la popoloj : Zamenhof hodiaŭ. ( Créer un pont pour la paix entre les peuples : Zamenhof aujourd’hui). Le propre petit-fils de Zamenhof était présent ainsi qu'une fille et petite-fille de ce dernier, tous continuent à utiliser cet outil linguistique qui a pour but de développer la fraternité humaine tout en gardant la richesse de nos diversités.
Nos Limougeauds ont pu participer à de nombreuses réunions, cours, commissions, séminaires proposés par des associations des cinq continents, rencontrer des correspondants de l’autre bout du monde, assister à des concerts, des pièces de théâtre, voir en version originale sous-titrée en Espéranto le film aux Oscars d’Andrzej Wajda sur la très fameuse épopée de Tadeusz d’Adam Mickiewicz, participer à un chœur, bien sûr international, danser à un bal donné par l’ensemble Biélorusse Czeremszyna spécialiste du folklore Podlachie, visiter de nombreux monuments : Palais, jardins, musées, lieux de culte… éclairés par des documents touristiques édités – bien heureusement - dans la langue auxiliaire internationale. Certains ont même participé à un office œcuménique célébré conjointement par un prêtre, un pasteur et un pope, tous utilisant bien sûr la langue commune. Des espérantistes polonais se proposaient de nous guider et de nous donner tous les commentaires souhaités lors des visites faites dans les environs, par exemple à la découverte des communautés tatares, ou de l’unique forêt primaire d’Europe, à cheval entre la Biélorussie et le Parc national polonais de Białowieża où se promènent encore en liberté les derniers ures (bisons d’Europe).
En dehors du congrès, ce voyage a été aussi l’occasion de faire fructifier les contacts de citoyens de Limoges avec ceux de trois de ses villes jumelles : À l’aller, un couple germano-japonais espérantiste de Fürth (près de Nürnberg) nous avait donné rendez-vous à LIMHAUS : la maison du Limousin (Cf. photo). La directrice nous a offert un bon jus de pomme, un des nombreux produits limousins que la maison promeut auprès des Allemands de Francophonie. Avec eux, nous avons découvert la ville et sa riche histoire millénaire.
Puis, quelques heures plus tard, des espérantistes de Pilsen nous ont ouvert les portes de la ville, où est produite la célèbre bière distribuée mondialement. Heureusement que nous avions une langue commune car le tchèque, à part : dobrỳ den = bonjour, ce n’est pas facile ! Nous avons découvert par exemple pourquoi un chameau figure sur le blason de la ville, car ce cadeau princier exposé sur les fortifications aurait effrayé et fait fuir les envahisseurs.
Pendant le congrès, sept de nos limougeauds ont fait une escapade à Grodno, ils ont réussi grâce à de laborieuses préparations antérieures pour visas et passeports et de longues heures de patience à passer la frontière. Las ! Ici le G.P.S. reste sans voix et la carte est blanche ! Cela a été galère, mais nous trouvâmes enfin le lycée où le directeur et des collègues enseignantes de français, qui avaient déjà fait des échanges avec les lycées Saint-Jean et Gay-Lussac de Limoges, nous ont superbement accueillis, notamment dans une pièce « musée », spécialement consacrée aux jumelages. (cf. photo).
Près de 2000 personnes parlant 62 idiomes différents, pas de cabines ou systèmes de traduction, pas besoin d’interprètes et pourtant tout le monde se comprend directement, c’est ça le miracle de cette langue auxiliaire !
Pierre BOUVIER
Vue de Grodno, Biélorussie.
Neforgesita vojaĝo
Iun tagon en Julio, naŭ junaj homoj de Limoĝo kaj Limoĝio forlasis siajn urbojn por iri al Pollando. Nia unua etapo estis la Domo de Limoĝio en Fürth (Germanio) : ni bedaŭras, ke ne estas simila Domo en Limoĝo. La vizito de Fürth kun aliaj en esperanto estis tre riĉiga kaj nin montris ke estas grave komuniki per unu internacia lingvo. Pilzeno (Ĉeĥa Respubliko) estis nia dua etapo. Bedaŭrinde ni pasigis tre longan tempon en la , restoracio, kio plaĉis al frandemaj virinoj el nia grupo, sed ne al aliaj kiuj malpaciencis ĉar ili preferas la kulturan nutron, Manĝi estis perdi tempon. Sed la ĉeĥoj kiuj estis kun ni estis tre afablaj.
Post du tagoj en la buseto, jen ni estis en Pollando, tre bela, belega lando. Ni vidis Varsovion, ĝian kastelon kaj la grandajn murojn, la domon de Marie Curie.
Ni estis impresitaj de la ryneko kun ĝiaj multkoloraj domoj kaj de la etosoj en la diversaj urboj kiujn ni trairis: Poznano, Wroclawo, kaj kompreneble Bjalistoko.
Ni ofte povis admiri la rynek-on Kόsciuszki kun la urbodomo, la kafejon Esperanto kaj la kulturan spektaklon kaj la internaciajn dancojn. La palaco de la Branicki familio estas nomita « Versajlo » de Pollando. La ĝardenoj de Branicki similas al francaj ĝardenoj. Ne estas la solaj ĝardenoj de Bjalistoko. Estas ankaŭ grandega ĝardeno kun grandaj fontoj kaj belaj floroj kaj ni povis trairi ilin por iri de la urbocentro al la Bjalistoka Teknika Universitato.
Ni provis paroli al la loĝantoj por aĉeti manĝaĵojn kaj ni demandis al ili : « Ĉu vi parolas esperanton? », sed la respondo estis ĉiam la sama : « NIE ». Do ni konkludas ke ni devos reveni al Bjalistoko por instrui al ili esperanton!
Jacquelino kaj Serĝo
Deux botanistes français à Grodno, Biélorussie.
Isabelle, espérantiste, et Jean-Emmanuel Gilibert.
J-E Gilibert est venu à Grodno au XVIIIe siècle pour y apporter sa vision du jardin.
Vojaĝo tra Eŭropo ĝis Bjalistoko
Merkredon, frue matene, ek al la vojaĝo!
Ni, preskaŭ ĉiuj, iom malpacience atendas la buseton ĉe la domo de la ge-Delrous. Post tolerebla malfruo, ni enbusetigas. La kilometroj rapide fluas ĉe bela vetero. Ni iras laŭ la deziroj de ĉiu aparte kaj de ĉiuj komune... Antaŭ ol vojaĝi, estis malfacile trovi komunan vojplanon...
La unua halto estis por vizito al la muzeo de Gray, tre interesa : tre agrable gvidis nin la filino de la kreinto de la muzeo, ni ne povis vidi ĉion ĉar estis tiom da dokumentoj, libroj, afiŝoj kaj meze de tiom da trezoroj, ni estis fieraj malkovri kompletan kolekton de niaj « Babilemoj sen limoj ».
Ni alvenas en la vespero en Mannheim, en Germanio, kaj la sekvantan matenon, viglaj kaj mallacaj, ni daŭrigas nian eŭropan aventuron.
Hodiaŭ, ni renkontas niajn unuajn esperantistojn en Fürth, germana ĝemelurbo de Limoĝo. Ĉiuj konas Nurembergon sed malmultaj la najbaran Fürth-on kiu estas tre interesa kaj belega urbo. Ni lernas ke Fürth estas ribela urbo tre gastama al diversaj rifuĝantoj tra la jaroj. Danke al niaj esperantaj ge-amikoj, ni ĝuas originalan viziton de la urbo. Ni malkovras la domon de la limuzia regiono, kie ni estas tre bone akceptitaj kaj ni kune manĝas sub arboj en agrabla parko.
Post la manĝo, ni lasas niajn germanajn konatojn ĉar aliaj esperantistoj, ĉeĥoj, atendas nin en alia ĝemelurbo de Limoĝo, Plzen. Sed tie pro malfruo, miskompreno, ni malfacile retrovas niajn esperanto-amikojn kaj pro manko da tempo ni jam ne povas viziti Plzen-on kaj ni kune iras manĝi en restoracio. Tiam, laceco, pro tiom da kilometroj, maltrankviligas la spiritojn kaj niaj komencantoj malfacile komprenas la situacion kaj la konversaciojn. Niaj ĝemelaj esperantistoj rakontas pri Plzen, pri siaj vivoj en Ĉehio kun ekonomiaj malfacilaĵoj. Neniu el ili povas partopreni en la universala kongreso kaj ili parolas ankaŭ pri la esperanta grupo de Plzen. Alia lando, alia vivmaniero, aliaj vivkondiĉoj, estas interese tiel rapide vojaĝi tra Eŭropo por vidi la diferencojn, kiuj ekzistas inter ĝiaj landoj. Niaj ĉeĥaj esperantistoj donacis al ni plurajn memoraĵojn de Plzen kaj esperas de ni alian viziton.
Ankaŭ vendredon, la kilometroj ne mankas. Ni rapide matene vidas la centron de Plzen kaj poste ankaŭ rapide ni vizitas Pragon ( tro rapide por ĉiuj kiuj tre certe iam revenos ĉi-tien) kaj post la pola limo kiu ne plu ekzistas! Wroclaw-on. Kaj ni malfrue alvenas en Lodz la fama pola « cine città ». Ni estas tre bone gvidataj de Juliet, la « tom-tom » de Pierre, donaco de liaj ge-filoj ; kun ŝia dolĉega kaj trankvila voĉo, ŝi tre malofte eraras kaj ŝi estas tre bona helpantino por trovi hotelojn malfrue kaj niajn diversajn rendevuajn lokojn.
La kvaran tagon, ni atingas Varsovion, strangan urbon, hantatan de la milita memoro ; ĉiuj domoj estas novaj, samaspekte rekonstruitaj kiel la detruitaj domoj, eĉ la ruinoj de la malnova kastelo ! Tie vagas aliaj esperantistoj el diversaj landoj kaj el Francio! Ĉiuj poste aliras Bjalistokon!...
En Bjalistoko tiam reĝas Zamenhofa etoso, tio estas okazo por la Bjalistokanoj malkovri la lingvon internacian Esperanto kiu venas al ili el fore pasinteco. Tamen konkretaj postsignoj ekzistas : la strato Zamenhof kaj la portreto de la majstro sur la loko de lia naskiĝdomo, Esperanto-kafejo kun ĝia menuo en la pola kaj en la esperanta, la busto de Zamenhof kovrita de floroj kaj la vastega universitata kampo rezervita al esperantaj kongresanoj. La polaj esperantistoj ĉion faris por prepari interesegan kongreson en la lando de la kreinto de la internacia lingvo : ĉiaj spektakloj, teatraĵoj, pupteatraĵoj, kantistino, korusoj, rokkoncertoj k.t.p....estis proponitaj,
Jomo koncertis en urbocentra parko kaj havis milojn da spektantoj kiuj kune kun li kantis kanzonojn de diversaj eŭropaj landoj kaj en esperanto. Ni eĉ vidis verajn esperantajn televidajn elsendojn de la pola « TF1 » kaj eĉ kelkaj el ili estis registritaj tra la mondo!
Ŝajne la kongreso estis interesa eĉ por komencantoj danke al kursoj, diversaj renkontoj kaj ekskursoj. La lasta vespero estis tute simpatia, ĉiuj uzis siajn proprajn talentojn : internacia koruso kaj diversaj muzikoj estis proponitaj. La semajno pasas ege rapide: kunvenoj, spektakloj, ekskursoj. Kelkaj el ni vizitas la diversajn kultejojn ĉar la regiono de Bjalistoko estis la loko de multaj religiaj rifuĝintoj. Aliaj ekskursas al interesaj marŝoj, aliaj vidis la landon de la bizonoj (uroj)...
Pluraj el ni decidas vojaĝi al Grdno,tria ĝemelurbo de Limogo, en Belorusio ; ĉiuj el ni antaùvidis tiun viziton kiel tre malfacilan pro la diktatore regata kaj malriĉa lando sed tre agrable surprizas nin renkonti ĝojajn homojn, kolorajn domojn, trankvilan landon, kiu povas esti agrabla turisma lando. Tie, en Grdno, ni estas akceptitaj de instruistoj pri franca lingvo de iu liceo ĝemeligita kun la liceo Gay-Lussac en Limoĝo kaj libere babiladas kun ili pri niaj du landoj, pri la estonteco, pri la venontaj vojaĝoj kaj eĉ pri Ĉernobil, dolora temo por ili, sed, kiel ili diras : la vivo devas daŭri...
La lastan sabaton matene, ni estas tre feliĉaj retrovi unuj la aliajn (ĉiuj vivis sian propran vivon dum la kongreso!) kaj ree la buseton, la multnombrajn kilometrojn traveturendaj en 48 horoj, ĝis Francio : Bjalistoko, Varsovio, Poznano, kaj Berlino kie ni iomete haltas kaj nokto en Magdeburgo la urbo de la filino de Pierre, Ĉeesta, poste Darmstadt kie atendas nin Maria kaj kelkaj lokaj esperantistoj. Ni estas akceptitaj kiel princinoj kaj princoj...
La kilometroj ŝajnas longaj ĝis Limoĝo, kie ni alvenas malfrue kun miloj da memorajoj en nia kapo pri feliĉaj momentoj kune travivitaj kaj certe pluraj el ni plian fojon deziros partopreni en aliaj universalaj kongresoj : venontan jaron en Kubo! Kaj poste en Madrido kaj en Vietnamio en 2012 !...
Isabelle JACOB
Esperanto Café à Bialistok
Kelkaj vortoj pri nia eŭropa vojaĝo
Mi konservas bonan memoron (aŭ ; rememoron) de la vojaĝo ĉar ni travojaĝis tra malsamaj landoj kaj ni renkontis diversajn esperantistojn. Estis por mi riĉa sperto. La plej grava por mi estas la evoluo de landoj, kiujn mi jam konis de kelkaj jaroj.
La polaj urboj multe ŝanĝiĝis (mi eĉ komparis miajn fotojn) kaj la buntaj koloroj de la « rynek » ŝajnas doni novan ekon al lando kiu estis tiom ofte okupita kaj eĉ forpelita el la mapoj en la pastinteco. Plie, Ĉeĥio kiu plaĉis al mi antaŭ kelkaj jaroj fortigis la ideon ke tiu lando estas nepre vizitinda.
Koncerne la kongreson, certe, vidi homojn de pluraj landoj ligitaj en unu sama lingvo montras ke eblas konstrui ion, kondiĉe, certe, ke ĉiuj konsentas tion fari.
Elisabeth BOISSOU LAVERGNE
Affiche du 2ème congrès d'Esperanto, à Genève en 1906
MUSEE DE GRAY
NACIA ESPERANTO-MUZEO
Ce musée, situé non loin de Besançon, a été créé en 1976 grâce à un accord passé entre la municipalité et l’Amicale des espérantistes de Gray.
Il présente 6 000 livres, 1 400 titres de revues provenant de nombreux pays, des cassettes, des affiches et des objets en rapport avec la langue universelle. Visite gratuite.
Il reçoit à peu près 400 visiteurs par an, venant du monde entier.
Pour plus d’informations en esperanto sur le musée :
Pour plus d’informations en français sur le musée :
Lucia et Dany en Mongolie
Nous sommes depuis cinq jours à Ulaan Baatar et nous partons demain en Land Cruiser japonaise jusqu`au 12 juillet, bien sûr nous ne nous refusons rien...Grâce à l’espérantiste qui nous a accueillies à l’aeroport nous avons eu droit à un prix très interessant ; nous allons faire tout un périple, depuis le désert de Gobi puis vers l’ouest jusqu`à Khovd et Ulgii où nous assisterons a la grande fête nationale.
On nous admire beaucoup et on nous envie aussi, nous sommes de "brave soldiers", nous a dit une americaine...Et c`est vrai, nous ne nous sommes pas laissé abattre depuis deux jours quand apparemment on ne pouvait pas aller au Kazakhstan de Ulgii. Ouf, ce matin la situation s’est débloquée grâce a notre ténacité ! Et le 16 juillet nous prenons un vol faute de bus ou de train pour Oskemen dans l`Altai où nous attend une autre espérantiste. Les tour operators d`Ulan peuvent nous remercier, nous leur avons donné plein de tuyaux !
Tout va bien sinon qu`il pleut beaucoup et qu`il ne fait pas trop chaud. Dans le désert de Gobi le soleil sera là, mais après ? Ulaan est une ville d`aspect tres "soviétique" en pleine construction et embellissement, C’est calme malgré beaucoup de voitures qui roulent sans bruit mais aussi sans aucune attention aux piétons...
Les mongols sont des gens très paisibles et accueillants. Il y a un sentiment d`espace, sentiment certes que j’ai deja eu dans des villes en altitude.
Il y a pas mal de touristes individuels, qui vont ensuite en Russie ou en Chine. Et un certain nombre de Français qui ont ouvert des agences ou des restaux sympas, ils vivent bien sur avec de jolies Mongoles, les filles sont vraiment belles, très fines, avec des bottes à talons pointus et beaucoup de classe...Nous ne savons pas quand nous pourrons vous réécrire mais ne vous en faites pas. Dany et moi-même nous vous embrassons très très fort.
Lucia et Dany au Kazakhstan 1
Suite du voyage
Vendredi dernier nous avons pris l'avion pour le Kazakhstan, une certaine nostalgie dans le coeur...Une autre aventure commencait !
Mais d'abord l'aérodrome, tout petit, piste peu longue, beaucoup de gens qui attendaient avec nous (en fait la famille qui accompagnait) et j'ai parlé ainsi allemand avec une jeune femme mongole et ses deux fillettes dont le papa est allemand et qui vivent a Almata. Le neveu militaire de Dany lui avait bien dit de ne prendre ni de Tupolev ni d’Antonov et justement c'etait un Antonov pour une trentaine de personnes ! Certes une très jolie hôtesse vêtue du bleu clair du ciel mongol, bijoux de turquoise assortis, nous a offert un bonbon au décollage et a l'atterrissage, et on en avait bien besoin ! Oh la la ! Cela tanguait tellement au début que nous avons failli être malades. Mais ensuite paysage de glaciers, de névés, de minuscules lacs, de petits villages dans lesquels nous nous sommes plongées jusqu'a l'arrivée au Kazakhstan.
Et quelle arrivée ! A peine sur la passerelle nous nous sommes crues dans un pays tropical ! Chaleur très moite et insupportable, si nous l'avions pu nous serions reparties tout de suite ! Grande attente pour l'enregistrement (il faut se faire enregistrer dans les quatre jours qui suivent et ici on ne plaisante pas), mais nous avons tout de suite trouvé le fils de notre hôtesse espérantiste (Svetlana, 60 ans) qui a porté nos bagages pour prendre le bus. Après le silence et la pureté de la Mongolie, c’est un grand choc ! Oskemen est une ville de 300 000 habitants, ouvrière et très polluée.
De là nous voulions aller une semaine dans l'Altai, mais vu cette chaleur et l'impossibilité, selon Svetlana, d'aller en montagne en bus, nous avons accepté de rester trois jours chez elle et de partir seulement le mardi plus au sud. Ce fut un peu difficile, immeuble vétuste, et surtout, j'ai rarement vu un appartement aussi bordélique et aussi crade...
Nous remercions tout de même Svetlana, un ami a elle, Sacha, et sa fille Elena, car grâce a eux nous avons pu visiter la ville ; et le dimanche Sacha a fait 160 km aller-retour de son village jusque chez nous pour nous amener a 120 km d'Oskemen dans la montagne au bord d'un lac ou les Kazakhs se baignaient, pique-niquaient avec le samovar et surtout de la vodka ! Ambiance tres différente de la Mongolie, mais très belle nature également ; puiqu'il pleut, c'est beaucoup plus vert, et il y a d'innombrables fleurs très hautes, le double de chez nous, avec des insectes qui butinent partout, des buissons de cyste, des fraises (cette fois-ci c'etait trop tard !), des papillons, de gros trous de marmotte et des sortes d'écureuils pas du tout craintifs.
La veille il avait fait orage et nous étions rentrées trempées comme du bortch, mais ce dimanche soir ce fut le feu d'artifice, un ciel d'un noir...avec d'immenses nuages mouvants, a notre droite les arbres en ombres kazakhes sur fond orange, et un vent qui cassait les branches, et le deuxième double arc-en-ciel de ma vie (apres un en Mongolie). Svetlana fait des expositions de photos splendides et donc nous nous arrêtions sans cesse sans nous soucier des trombes d'eau. Une fois à la maison, plus d'électricité jusqu'a 2h du matin et ils trouvent ça pas du tout romantique...car cela se produit tres fréquemment. Pour nous consoler un petit apéro de sa facon et un verre de kvas maison (boisson aigre à base de farine de seigle et de malt), puis quand même une tisane avec les herbes ramassées, car Dany craint que je ne devienne comme beaucoup ici, je commence mon petit-dejeuner par un apéro, eh il faut bien que j'accompagne mon hôtesse !
Nous remercions aussi Svetlana et.....et tous ceux que nous rencontrons lors de notre "errance" comme ce jeune etudiant de 28 ans chez qui nous logeons a Karaganda, ville comme les autres, mais avec notre premier "vrai" marché - fruits de toutes sortes, épices, fruits secs, vendeurs venant d'Ouzbekistan et Tadjikistan), car je pense que nous pouvons ainsi nous faire une idee relativement juste de ce Kazakhstan et de ses immenses problèmes.
A la difference des Mongols ( peu causants, peut-etre a cause de la barrière de la langue, mais je crois surtout que c'est normal quand on vit dans un tel silence), les "Kazakhstans" (et encore plus les Kazakhs que les Russes) nous adressent la parole et nous posent beaucoup de questions. Les Mongols, c'etait net, ne situaient pas la France et nous mettaient en Russie (mais qui en France situe la Mongolie ?). Ici leur regard devient rêveur, et ce matin un chauffeur de taxi nous a parle de d'Artagnan !! On rêve beaucoup de partir en Europe ou aux USA. Beaucoup parlent assez bien anglais, certains allemand (il y a eu une communauté allemande d'un million de personnes environ, certains venus pour trouver du boulot, d'autres déportés par Staline de la région de la Volga. Presque tous sont partis en Allemagne en 1990).
Nous rencontrons quelques touristes, peut-etre des "volunteers" car on nous a demandé si nous en étions. Nous avons rencontré une femme professeur d'anglais pour un an a l'université de Semey qui repartait très triste aux USA ; il y a l'Alliance Francaise et le Goethe Institut pour ceux qui ont de l'argent car les cours y sont chers. Mais qu'il y a-t-il à visiter au Kazakhstan ? La montagne dans l'Altai, la steppe jaune au centre du pays, à perte de vue et sur des kilomètres, sans aucune yourte... ponctuée par des cités industrielles avec hautes cheminees et fumées, et des distances incommensurables. Le Kazakhstan est un peu plus grand que le Soudan, un peu plus petit que l'Argentine pour seulement 15 millions d'habitants.
Les Russes, eux, disent que bientôt ils n'existeront plus, qu'il n'y aura plus que la langue kazakh, qu'ils ont essayé d'aller vivre en Russie mais qu'on les considère là-bas comme des Kazakhs et ici comme des Russes...qu'ils sont nés ici, que c'est leur pays...
Mais que ce soit pour les uns ou pour les autres, les droits humains ne sont guère respectés et on ne voit pas trop d'issue. Les Kazakhs sont musulmans, d'un islam très temperé, espérons que ces tensions ne conduiront pas a l'intégrisme...
Les distances étant enormes, (Dany m'a dit que de Semey à Almata c'etait l'équivalent Lille-Marrakech) nous essayons de couper notre voyage. Apres Oskemen, Semey, ville assez agréable où nous avons passé un jour et demi a nous exercer à manger des shashliks, jambes croisees sur les banquettes, en vue des tchaikhana ouzbeks (et bien sûr du stage d'Ujjain) et où nous avons été reçues comme des ambassadrices au musée Abai (poète et philosophe dont on a fêté le 150eme anniversaire de la naissance en 1995), avec guide extrêmement émue car c'était sa première en anglais.
Puis hier 16 heures de bus pour Karaganda où nous sommes arrivées a 6h du matin. Demain bus pour Balkash (4-5h). Et après-demain pour Almaty où nous nous dépêchons d'aller car Dany doit sans doute refaire faire son passeport car elle n'a plus qu'une feuille de libre, elle a téléphone au consulat, croisez les doigts ! Et nous hésitons toujours pour la Kirghizie...
Depuis Semey le temps est frais, il pleut un peu, ce n'est pas la canicule habituelle, tant mieux. Mais comment imaginer leurs longs hivers à ces Mongols et Kazakhs, avec des températures de – 40°... Aussi il y a des toques et des manteaux de fourrure superbes. Mais je ne vous en ramènerai pas !
Lucia et Dany au Kazakhstan 2
Suite du voyage
Toda Asturias en un bileto
Reisen Werner Seestrasse 24 Lindau
Bus du Maine, 5 rue...
Vins Nicolas et j'en passe. Nous faisons un vrai tour d'Europe sans bouger du Kazakhstan. Tous les bus et camions que nous leur refilons. Quant aux voitures, surtout allemandes, qui transitent par Dubai, il doit y avoir un beau trafic...
Nous sommes à Almata et partons demain en marshrutka (petit bus) pour Bishkek et la Kirghizie (quatre heures de route). Nous avons eu le visa en cinq minutes mais ne savons rien sur la situation politique...Pourrons-nous aller à Osh et au Sud ? Sinon il nous faudra prendre l'avion pour Duchambe et nos finances ne nous le permettent guère...
Nos trois semaines au Kazakhstan sont 'mitigées'. Ce pays est trop vaste, trop fatigant et trop cher pour notre bourse...et il faut avouer qu'il n'y a pas grand chose à voir...La steppe... sans personne...( 6 habitants au km, Ouzbekistan 59 !). Les montagnes (Altai et Tien Shan au sud) doivent être belles pour ceux qui font des treks mais bien humides...Et les villes où habitent la majorité des gens sont tres polluées par les usines et la circulation intense. De plus la chaleur moite et les nuages bas n'arrangent rien.
Les "kazakhstanais" sont trés gentils, aimables, d'un contact trés facile. Mais cela ne suffit pas. C'est un peuple qui doit se trouver, qui doit se trouver des points communs de "rassemblement", et pour l'instant c'est la consommation et l'argent (et ainsi on accepte mieux le manque de libertés), et c'est sans doute cela qui me gêne le plus. Apparemment il y a peu de pauvres même s'il y a du chômage, il y a des quartiers extrêmement huppés avec grandes boutiques de luxe, et une classe moyenne montante très importante, du moins là ou nous sommes allées.
Après il y a des symboles kazakhs qui sont mis en avant par le gouvernement et les médias pour créer une nouvelle nation, mais à mon avis cela ne correspond plus à rien. Les yourtes en ville sont des lieux où on vend du Koumiss (lait de jument), quant aux aigles ils sont de pierre...Et les grands hommes dont on voit les portraits partout...
Nous sommes arrivées a Almata le dimanche 25 juillet, le mercredi nous partions pour Shimkent ou nous sommes restées cinq jours avec un esperantiste et sa famille, là où ont grandi Jomart et Natasha (chanteurs bien connus de tous les espérantistes, qui vivent à present en Suede). Avec la voiture d'un ami nous avons pu aller visiter Turkestan et le mausolée de Hodja Ahmed Yasawi, un mystique soufi du douzième siècle qui s'est retiré a 63 ans, l'âge de la mort de Mahomet, dans une cellule souterraine. Aller trois fois sur sa tombe eéuivaut à un pélerinage à La Mecque, mais je ne sais pas si je le ferai...
L'extérieur du mausolée, restauré par l'Unesco, est fort beau avec les mosaïques de toutes les teintes de bleu, mais la ville de 70 000 habitants ne m'inspire guère et elle s'étend dans ce désert-steppe à perte de vue, d'innombrables maisons carrées identiques, non terminées, le terrain ne coûtant rien pour l'instant, les gens ont acheté et fait construire, pour leurs petits-enfants ou pour revendre. Par contre, encore plus loin, perdues au milieu de la steppe jaune, les ruines de Sauran, ancienne cité de la route de la soie, avec ses murs de plus de 8 mètres entourant 40 hectares, avec vestiges de medersa, mosquée, dégagent une atmosphere très prenante. L'Unesco l’a aussi restauré, espérons pas trop "lourdement".
Nous sommes ensuite revenues à Almata pour récupérer le visa tadjik. Le consul n'avait qu'à signer, je l'ai apercu dans la cour, costard gris, chemise blanche et cravate (comme les nombreux maires que nous voyons partout se faire photographier devant les monuments publics, les jets d'eau et les monuments commémoratifs de la répression stalinienne), mais il devait repartir pour cinq minutes...en fait il a disparu pendant trois heures ! Les Tadjiks qui attendaient aussi m'ont dit en riant "le consul fait la sieste". Certes...Si encore il avait accepté de mettre le visa de Dany sur une page avec un vieux tampon ! Ce qui fait que Dany n'a plus de page de libre et ne sait toujours pas si elle pourra aller en Inde, il faut attendre l'ambassade de France a Tashkent fin septembre. Au mois d'août ils sont tous en vacances.
Lucia et Dany en Kirguizie
Hier matin, départ de l'hôtel à 9h pour la station de bus avec un jeune chauffeur russe rencontré la veille (à Astana il y a peu de taxis officiels, tout le monde s'arrondit ainsi les fins de mois, je vais d'ailleurs essayer de faire la même chose en rentrant). Chauffeur qui vend du champagne La Veuve Cliquot à 60 euros la bouteille et des vins fins. Mais sans rien faire il a eu en tout 18 euros de notre part, plus un repas, certes dans un petit café a-t-il dit d'un ton légérement méprisant, et une pratique de la langue anglaise...
Puis la marshrutka avec un brave Kirghize qui est allé avec son bus en France et en Espagne par la Russie et la Pologne, en ce moment il a des amis allemands chez lui pour qui il s'est arrêté en cours de route afin d'acheter de grosses tomates bien mûres. Nous étions devant, tout allait bien, passage de la frontière, niet problem, et de l'autre côté, nous attendions (7 personnes) notre chauffeur qui n'arrivait pas. Deux passagers sans bagages sont même partis en taxi. Et brusquement le chauffeur arrive en courant et me dit ainsi qu'à Dany de vite venir, cymka, cymka, les sacs, et en arrivant au bus, mon sac défait, la vitamine C, les tubes d'homéopathie, le shampoing, tout. "ecstasy" !!! Bon, il vaut mieux en rire, et ce jeune con de douanier aura peut-être appris quelque chose sur la manière de se soigner...
Ici il fait une chaleur très moite. La vie est très difficile pour Dany... Sinon rien d'anormal (à part nous). Bishkek semble une petite capitale paisible. Demain nous reprenons un petit bus pour aller au fameux (si si, il le deviendra pour vous aussi) lac d'Issyk Kul ou nous espérons pouvoir nous reposer quelques jours et même peut-être monter à cheval.
23/8/10. Je commence a me demander si je n'ai pas une double voire une triple personnalité. J'étais tranquillement assise à la poste de Karakol (les moutons attendant sagement à l'extérieur) et je collais soigneusement les timbres sur les cartes quand une vieille femme, de mon âge quoi, entre, me demande mon nom en russe, va à tous les guichets, revient, "espionnage, espionnage", me prend une carte postale, s'en va avec, je cours après, elle me déchire la carte sous mes yeux ahuris, "espionnage" répète-elle en me montrant une carte avec ses coordonnées. Jamais deux sans trois, que vais-je encore découvrir sur ma personnalité profonde...
Bon, trêve de plaisanterie, nous sommes à Osh pour cinq jours, tant qu'à faire nous avons choisi pour un séjour prolongé le lieu le plus tranquille et aussi le plus chaud dans les deux sens du terme... mais ne vous en faites pas, apparemment tout est calme à present, les gens sont très accueillants, peu de touristes comme dans le reste du pays (beaucoup d'individuels, quelques jeunes femmes seules, inconscientes comme nous) et ce manque de touristes est une catastrophe car la population dans le pays entier a du mal a joindre les deux bouts. On arrive à vivre en allant sur les alpages de juin à septembre et en cultivant ses patates le reste de l'année. Les chauffeurs de taxi (qui sont pour la majorité aussi voleurs que dans tous les pays du monde) ne se font pas trop d'illusions pour venir en France et savent que ce ne sera pas plus facile pour eux.
Oui, le Kirghizstan n'est pas le Kazakhstan (je deviens d'une banalité !), mais cela m'a toujours fascinée, qu'est-ce qu'une frontière, où commence-t-elle? Qu'est-ce qui fait que ce soit a la fois semblable et different ? (attention, c'est votre premier sujet de philo pour la rentrée, et en esperanto je vous prie). Les gens sont partout tres accueillants, et ce n'est pas du tout "commercial", c'est une gentillesse, une bonhommie innées, une grande tranquillité, ils sont présents à vous sans insistance.
Lucia et Dany en Kirguizie 2
suite du voyage
N'ayez crainte, cette fois ce sera beaucoup plus facile de nous suivre sur une carte. D'abord le lac Issyk-kul (= lac chaud), une sorte de mer intérieure de 170 km de long et 70 de large entouré au loin des Tian Shan aux pics enneigés, ( lui même se trouve a 1600 m mais ne gèle jamais) ; rive nord, la plus chic bien sur, que des plages de sable fin, des parasols, des marchands de glace et de bouées, -- mais les poissons fumés empalés a cote denotent un peu...--, des guesthouses dont les propriétaires attendent les éventuels clients aux arrêts de bus, et d'innombrables jardins frais avec abricotiers, pommiers, poiriers. C'était la pleine saison des abricots, succulents...C'est de ce côté que venaient les apparatchiks... Rive sud, la plus sauvage, la plus belle. Au bout, Karakol où nous avons passé deux jours dans une très jolie guesthouse fleurie dans une chambre boudoir aux multiples froufrous. Gens aiseés, la fille a vecu dans le Jura, elle travaille dans le "fromage" pour une firme russe, très bonne nourriture ce qui n'a rien gâté. Karakol avec son église orthodoxe en bois et sa mosquée toute bleue également en bois. Karakol où Prejewalski avait demandé a être enterré et près de sa tombe petit musée très intéressant sur sa vie et celle de tous ces grands découvreurs du 19eme.
Nous avons fait connaissance avec CBT, agence qui fonctionne sur le principe du tourisme communautaire et dont les services sont gratuits. Et nous sommes parties deux jours dormir dans une yourte sur les alpages proches. Famille très accueillante, fine cuisinière, enfants adorables, dindons, vaches (Dany a fait la traite). Je comprends que la Kirghizie se dise être la Suisse de l'Asie Centrale, du moins cette partie du pays. Mais il y a les chevaux qui caracolent en toute liberté, et le kumiss...
Puis nous sommes allées dormir a Koshgor, pour organiser avec le CBT du coin la suite du voyage en taxi (seule possibilité). Et nous sommes parties avec un vieux Doungane à calotte et barbichette qui faisait srupuleusement le ramadan, très calme au volant (40 à l'heure...au son de la radio, la musique continuelle et forte est une plaie dans tous ces pays !). Il y a environ 60 000 Dounganes en Kirghizie, musulmans d'origine chinoise émigrés au 19eme. Vers midi nous étions à Tash Rabat, un ancien temple nestorien transformé en caravansérail decouvert en 1983. Absolument magique, dans une vallée étroite avec torrent bouillonnant, petites coupoles d'un schiste gris verdâtre au milieu du vert pale et du jaune de la steppe. Au loin les chevaux et tout près les marmottes peu craintives car ici on ne les mange pas, à la difference de la Mongolie. Et le silence. Et le froid dès que le soleil se couche, bonnet et gants, soupe brûlante, et vite sous les couvertures !
Nous étions tout près de la frontière chinoise et de Kashi - Kashgar, l'un de mes rêves. On peut aller à Kashgar en payant plus de 200 euros le passage de la frontière en taxi, nous avons rencontré un Francais d'Annemasse avec vélo solaire qui faisait le trajet pour la deuxième fois mais qui s'était justement arrêté la fois précédente à Tash Rabat, cette fois-ci il allait jusqu'au Japon... Puis le lac Song Kol, 275km2, plus de 3000 metres, entouré de montagnes enneigées a 4000m ; la mer, avec les vagues et les mouettes ; la Kirghizie comme la voient tous les occidentaux, yourtes à perte de vue, herbe rase, troupeaux, bergers qui galopent, troupeaux de chèvres et moutons formant de vastes mandalas sans cesse en transformation, et aussi partout des fleurs qui colorent la steppe de mauve, blanc et rose indien, et des champs d'edelweiss à perte de vue comme je crois n'en avoir jamais vus durant mes étés d'enfant dans le Brianconnais. Mais, comme vous le savez, les gens ne sont pas tendres avec les animaux, et maintes fois nous avons eu envie de détacher les chevaux aux pattes trop entravees quand ils attendaient des heures tout harnachés qu'on les monte ou le bébé chien attaché toute la journee en plein soleil...Par contre, je crois que Dany n'aurait rien dit si on s'était emparé du mulot qui avait osé se montrer dans notre yourte...
La région d'Osh est très différente, plaine irrigueé, cultures, très au loin montagnettes desertiques, et il fait très chaud. On se croirait dans le midi. Vive la pluie, ce qui est arrive durant nos cinq jours ici.
Demain matin à 7 heures un taxi vient nous chercher (espérons le) pour nous mener a la ville la plus proche du Tadjikistan. Après inch allah ! Peut-être un camion ? Je crains ne pas trouver d'internet avant la capitale Duchanbe, donc pas de panique ! Et la bise a tous Lucia et Dany
Quelques semaines à peine après les émeutes d'Osh envers les Ouzbèques, la ville semble calme, trop calme. Tous veulent apparemment oublier, mais tous ont été choqués, et quand ils peuvent parler, la bière et la vodka aidant, tous expriment leur ressentiment envers les Ouzbèques et leur ancien président qui avait épousé une Ouzbèque et favorisait les gens de son pays au détriment des Kirghizes eux-mêmes. Les méchants ne sont que les Ouzbèques, et le mot qu'on prononce est toujours "guerre" ( dans le Nord on nous a même souvent comparé la situation avec celle de l'Afghanistan...en nous suppliant de ne pas aller a Osh).
Au bazar, le plus grand du pays, les marchandes de melons et pastèques, de pêches et raisins, de légumes, d'epices, de lait, de pain rond au cumin répondent présentes, accroupies sur le trottoir et le verbe haut, les acheteurs se pressent autour d'elles, mais la plupart des échoppes à l'interieur sont fermées. Des coins entiers ont été incendiés, tchaikhanas aux vitres brisées, le four où l'on faisait cuire des samsas est éteint.. Combien de morts ? Et qui a mis le feu ? Cette échoppe qui est de nouveau ouverte, à qui appartenait-elle ? Et pourtant, a l'hotel Christal où nous logeons, à cinquante mètres du bazar, tout est resté resplendissant neuf.
En face près de la riviere, un parc, arbres qui donnent beaucoup de fraîcheur. C'était le lieu le plus animé de la ville, avec nombreuses tchaikhanas, joueurs d'echecs...Aujourd'hui il reste dans un coin quelques hommes assis en tailleur qui jouent en silence. Les nombreux manèges sont envahis par de hautes herbes, la grande roue tourne à vide, quelques alcooliques ressassent les événements...Et au bout, de l'autre côté d'un pont brinquebalant, des hommes déblayent ce qui reste de leur maison.
Je crains qu'il ne reste beaucoup de séquelles de ces affrontements et que la situation continue a se dégrader. Mais vis a vis de nous etrangers, les gens sont extrêmement hospitaliers et nous parlent tres facilement. Comme nous allons toujours manger au même endroit, tres animé car près du marché, nous devenons connues, et nous, nous nous régalons autant des schachliks que de la vue des groupes de femmes tadjiques a l'allure aussi fière que celle des gitanes qui nous offrent du pain à partager en signe de bienvenue.
Lucia et Dany au Tadidjikistan
Oui, nous sommes au Tadjikistan, et cela se mérite, mais peut-eêre faut-il simplement faire confiance aux gens et aux événements ? En tout cas, pour moi du moins, c'est comme si tout le voyage qui a précédé n'avait été qu'une préparation pour ce pays qui m'est si familier. Il y a un an et demi, je n'aurais jamais pensé y pénétrer, cela me semblait totalement impossible. Dany et moi-même avions une vision d'un pays intégriste (sans doute vers la vallée du Fergana et la frontière ouzbèque ? ) mais dans le Pamir pas du tout, et j'y retrouve la même ambiance qu'en Afghanistan en 76, quand au retour de l'Inde les femmes de notre petit groupe s'etaient interrogées sur le regard que les hommes des differents pays traversées posaient sur nous et que d'un commun accord nous avions répondu que c'était dans ce pays que nous nous étions senties le plus respectées et le plus libres. De façon generale, depuis notre départ de France, nous trouvons que bien des hommes (et de femmes) de France pourraient prendre modèle sur la plupart des couples rencontrés où nous sentons beaucoup de tendresse et de complicité et ou les pères s'occupent beaucoup des petits enfants.
De Osh nous sommes arrivées en taxi à Sari-Tash par des cols à plus de 4000 m et une route boueuse car les Chinois l'élargissent pour leurs nombreux camions énormes, leur pacotille ayant remplace la soie...Nous pensions trouver aussitôt un autre taxi, mais nous avons dû attendre un jour et demi pour aller à Murghab, et c'était tres bien car il s'est mis a pleuvoir et dans la nuit il a même neigé. Sari-Tash est un village de frontière typique, il semble ne rien s'y passer, mais, au loin, l'horizon est de part en part traversé par les sommets enneigés du Pamir. Les gens vivent l'été des nombreux étrangers qui arrivent de Duchambe pour aller ensuite en Chine, avec les moyens locaux, avec leur propre voiture louée, ou, le plus souvent, à vélo. C'est très à la mode. Que de couples à bicyclette ! Je n'en avais jamais vus durant tous mes nombreux voyages, les éelos sont sans doute plus performants à l'heure actuelle ? car vu l'état des routes et les montées et descentes hyperdangereuses... Beaucoup de Français parmi eux.
Le surlendemain nous partions avec un ciel bleu intense à 10h. Notre chauffeur s'etait levé a 4 heures du matin pour manger (ramadan oblige, mais très peu de personnes le font ici) et était parti d'Osh avec...toute sa famille (sa soeur, une autre femme, une fillette et deux bébés ) auprès de qui je me suis installée à l'arrière. Arrêts pour du kumiss, pour bavarder, et plus de 3 heures à la frontiere kirghize, non à cause de nous, mais à cause de toutes les provisions que ces gens transportaient. Pourtant le chauffeur et un policier s'etaient enfermés dans la voiture... Mais les paysages sont sublimes, le « Pamir highway », l'une des plus hautes routes du monde qui longe la frontière chinoise sur plus de 700 km, montagnes arides balayées par les vents, pics a 6-7000 m, dans ce pays nous ne cotoyons que du beau monde, qu'est-ce que vous croyez, Lénine, Karl Marx, Engels...Certes ils paraissent tout petits, nous-mêmes étant déjà à 4000-4500 m. Les différents chauffeurs que nous aurons ou les gens chez qui nous habitons s'inquiètent pour nous, mais les babouchkas françaises sont meilleures que les juments qui ne peuvent vivre a ces altitudes !
Vers 17h nous arrivions a Karakul, 4000 metres, village de maisons blanches aux portes et tours de fenêtres parfois bleus, toits plats hérissés de poteaux électriques ou téléphoniques, village au bord d'un immense lac sale (380 km carrés). Le chauffeur a besoin de se reposer deux heures, dit-il, et nous de manger (pour lui ce ne sera pas avant 20h10). Le homestay est très joli, avec les tapis, les tentures, les nappes, les coffres colorés et nous décidons d'y passer la nuit plutôt que de rouler encore deux heures dans la nuit. Nous arrivons a négocier (en fait, il est bien content de se reposer et de ne pas perdre d'argent). Et il n'y a pas de hasard, car cet endroit est magique à vivre. Les nuages se sont amoncelés et ce lac aux couleurs froides ressemble à un paysage de Patagonie. Le lendemain à 6h30, le soleil se levera, nuages oranges sur la glace des rives tachetée de plantes rases lie-de-vin. Autre ambiance, mais toujours le silence dans une atmosphère arctique... Un chien attend qu'on lui ouvre la porte, des chats (animal apparemment très rare en Asie Centrale), une grand-mère et sa petite-fille font le va et vient avec une brouette pour ramasser des branches de camomille afin d'allumer le feu, il fait très froid, mes doigts sont gelés. Et nous arriverons a Murghab en fin de matinée.
ATTENTION ! Prenez vos encyclopédies, allez voir sur internet, concentrez-vous et vous m'expliquerez quand je rentrerai en France ! Nous sommes au Tadjikistan mais en fait nous ne sommes pas au Tadjikistan, mais au GBAO, territoire independant dont la capitale est Khorog, à l'ouest, près de la frontière afghane. Il nous a d'ailleurs fallu un permis special.
Jusqu'a Murghab la population n'est ni pamiri ni tadjik, mais kirghize, exactement comme au Kirghiztan et parle donc une langue proche du turc, comme le mongol, le kazakh et l'ouzbèque, et tous ces gens ont le type "Asia", "yeux bridés", comme s'était exprimé un Kirghize à qui nous montrions nos photos de Mongolie, alors que très souvent, quand je vois un pamiri je crois voir mon grand-père piémontais...et les dialectes pamiri ( presque un par village) et le tadjik sont proches du farsi (Iran). Ce qui fait que la langue de communication entre eux est le...russe. Vive l'URSS qui a fait de tels entrelacs de frontières pour soi-disant respecter les ethnies qu'une maman yak ne peut retrouver ses petits (il n'y a pas de porc dans ces pays). Et d'ailleurs, à plus de 4000 m, une yak aurait pu laisser un orphelin si on n'avait pas appelé ses maîtres car elle était déjà à moitié étranglée par sa corde, les gens dans tous ces pays attachent très très serrés leurs animaux...La vie est dure pour les gens et dure pour les animaux...)
Si nous avions trouvé le Kirghiztan plus pauvre que les deux pays précédents, que dire du GBAO-Tadjikistan...Sur 6,6 millions d'habitants un quart est au chômage, plus de la moitié vit en dessous du seuil de pauvreté, et que peut-il pousser dans ces montagnes de rochers à nu ? Les agriculteurs sont concentrés dans les vallées du sud et du nord où nous irons après-demain pour poursuivre notre voyage vers l'Ouzbekistan (où nous entrerons très précisement le 24 sept. !) mais pas plus riches, donc la proie facile de tous les -ismes. Et il ne faut pas s'étonner non plus de tous les trafics maffieux dans ces montagnes aux confins de la Chine et de L'Afghanistan, l'un des plus juteux semblant être celui des pierres precieuses et essentiellement le rubis. Nous n'avons fait que voir au loin une ou deux mines, à mi-pente d'a- pics vertigineux, et je ne suis pas sûre que ceux qui y travaillent soient ceux qui gagnent le plus d'argent.
Mais revenons à Murghab, gros village étagé le long de la riviere du même nom, au nord les Kirghizes, au Sud, et ensuite définitivement, les Pamiri et Tadjiks. Des lavandières qui nettoient énergiquement leurs tapis, un bazar indolent, un tres bon homestay que nous partagerons avec un Italien de Milano, douche chaude (l'eau est chauffée au bois dans une sorte de poële) et cuisson des nan dans le tandur (pour les incultes = pain dans le four traditionnel...). Il y a aussi un bâtiment moderne (la banque), et l'ONG francaise Acted qui, comme CBT au Kirghizstan, participe a l'écotourisme et aide les habitants. Nous irons ainsi passer une nuit dans une yourte à 4000 m sur un jailoo (alpage) indigne de son nom, maigres touffes d'herbe, animaux malingres, chiens squelettiques, boue et bouses, mais très jolie yourte (sans doute aménagée par Acted) et famille très accueillante. Comment pourrait-on leur en vouloir de tuer les splendides Marco Polo aux cornes mille fois recourbées même s'ils sont protégés ? Il y a pourtant de nombreuses marmottes, mais leur religion interdit de les manger...
Puis le surlendemain taxi pour quatre jours. D'abord le tèes beau lac de Bulunkul, selon la lumière encre noire ou emeraude, et sur tout le parcours, de petits lacs à l'eau claire sertie de sel en longues trainées blanches à travers des "prés" vert pale. Et à la tombée du jour, revenant seule vers le village, un renard a tenté de m'apprivoiser... Puis la route, plutôt une piste, vertigineuse au possible, pour descendre vers le Pianj qui forme sur des kms la frontière avec l'Afghanistan et vers la vallée de Wakhan, l'une des plus belles vallées du monde...Le Pamir. Au loin, du côté afghan, les sommets de l'Hindou Kouch. Ces noms ne vous ont jamais fait rêver ? Moi si.
Le Pianj est un grand torrent fougueux qui dévale avec puissance à travers des canyons profonds. ce doit être superbe pour du rafting, mais niet --frontiere oblige -- , puis, sans raison apparente ce torrent capricieux s'étire langoureusement, avec des iles, des bancs de sable ou de cailloux, on pourrait presque penser à un estuaire, puis il reprend sa course folle, s'étire a nouveau...Et de part et d'autre, tout au lond de la descente, les parois abruptes de montagnes, et brusquement, apres des heures et des heures, l'émerveillement. La route pénètre dans une oasis de fraîcheur et de verdure éclatante, hauts peupliers, saules, clématites sauvages à profusion, des cours d'eau qui jaillissent de partout, des maisons blanches dans des jardins avec treilles, pommiers, abricotiers juste mûrs, figuiers, églantiers...Le village de Langar. La famille chez qui nous dormirons est tout aussi accueillante que les autres, "Vous êtes nos invités, vous êtes chez vous". Certes je suis chez moi...et je serais bien restée vivre dans ce village -- et d'ailleurs j'y ai été ramenée par deux jeunots de soldats car j'avais voulu aller au bord de la rivière, juste là où il y avait un pont...a-t-on idée -- mais ainsi ce fut "ma troisième fois" et j'ai très bien dormi après que le maître de maison ait chanté un chant soufi sur la paix tout en s'accompagnant du rebab.
Et les maisons pamiri ? Habitant chez les gens, nous avons eu la chance d'en admirer plusieurs avec la vaste salle aux cinq piliers symbolisant les grands prophètes (Fatima, Ali, Mohamed, Hassan et Hussein), les cinq piliers de l'Islam et aussi les cinq divinités du zoroastrisme, la structure des maisons remontant à 2500 ans...Une lucarne dans le toit donne la lumière nécessaire car avant il n'y avait pas de fenêtres, elle se compose de quatre carreaux concentriques (en bois) qui représentent les quatre éléments. Les Pamiri sont tous ismaeliens, à l'enseignement ésoterique. Nous avons pu entrer dans des lieux de prière à l'ombre sombre de ficus aux racines géantes, sur les murets des cornes de Marco Polo dont la peau servait autrefois à faire les parchemins. Lieux empreints d'une grande force. Souvent persécutés, les Ismaeliens vivent essentiellement en Asie Centrale, au Pakistan, en Inde, en Afrique de l'Est. Leur chef spirituel est l'Agha Khan dont la photo trône dans toutes les maisons. Elle peut car il les a beaucoup aidés depuis la fin de la guerre civile et il continue à beaucoup les aider. Toutes les belles maisons neuves et en construction que nous voyons, l'universite de l'Asie Centrale créée a Khorog.. Certes, ces Pamiri ismaeliens si ouverts, qui détestent toute forme d'intégrisme et pour qui il n'y a qu'un seul Dieu quelle que soit la religion, sont très actifs et spécialement ceux de ces riches vallées, mais cela n'aurait pas suffi.
Nous avons mis un jour pour aller de Langar a Ishkashim, gros bourg endormi, suivant la rivière devenue aussi large que le Rhône ou le Rhin, au débit toujours aussi puissant. Partout des cascades dévalent le long des moindres interstices. Comment toute cette eau qui nourrira finalement l'Amou Daria peut-elle disparaître plus tard en Ouzbekistan en abreuvant les champs de coton...Du côté afghan peu de villages, parois abruptes, mais de notre côté nombreux villages rafraichissants, ruines de forteresses. Puis une matinée pour arriver à Khorog. Petite capitale du GBAO agréable a vivre, à plus de 2000m, il y fait chaud comme dans toute la vallée, mais l'air est pur et l'hiver il neige. Beau parc, petit musée intéressant, Agha Khan est passé par la, il y a même une fondation indienne et un restaurant indien. Nous aimerions bien acheter les vêtements si seyants des femmes (longue tunique et pantalon) mais ils sont faits par les tailleurs, Nous resterons à Khorog trois jours, non sans être allées le samedi au marché afghan. Nous avons eu de la chance car selon les événements il n'ouvre pas forcement.
Bien sur les Pamiris de part et d'autre de la rivière sont parents, amis, et ce marché leur permet de se retrouver. Très peu de légumes et de fruits, mais des tissus, des chaussures, des produits de beauté, des mobiles. L'essence étant moins chère, ces produits transitent par le Pakistan. Ce fut un beau moment, émouvant. Même peuple ( ne sommes-nous pas tous un même peuple ?). Mais les Afghans continuent à porter leurs habits traditionnels, leurs longues tuniques assorties au pantalon, le gilet, le turban, (alors que les Tadjiks sont tous habillés a l'occidentale) et est-ce cela, mais ils ont un air beaucoup plus fier que leurs "frères"...Etant des touristes peu normales nous sommes allées boire et manger dans un petit resto du marché et c'est un beau souvenir de partage enjoué avec ces hommes pamiri séparés par une rivière mais non par le coeur.
Nous sommes à present au Tadjikistan (le vrai ?), à Dushambe. La ville n'est pas désagréable, mais comme toutes ces capitales, pas grand chose a voir. Il y fait très chaud, nous cherchons l'ombre des nombreuses allées et mangeons des shashliks sur la place de l'opéra. Beaucoup de jeunes militaires francais (hommes et femmes) qui sont ébahis en nous voyant, vous n'avez pas peur ? (si vous avez peur engagez vous dans l'armée !) Et un miracle, il a suffi que Dany aille à l'ambassade pour que les feuilles vierges qui existaient bien dans son passeport se décollent à la faveur de la chaleur de la photocopieuse qui ne pouvait etre que française, Alleluia ! C'est l'Aïd, presque tout ferme pour trois jours, nous partirons sans doute après-demain pour Pendjikent. Tout va bien. Vous êtes dans mon coeur, je vous embrasse. Lucia et Dany
Lucia et Dany en Ouzbekistan 1
Voila bien longtemps que vous n'avez plus de nouvelles et vous vous dites.....bonnes nouvelles. Elles ont à présent quitté ces pays sauvages où à l'heure actuelle il fait peut-être moins dix, où on ne mange que de la viande bouillie, où on risque de mourir dans les flots d'un torrent ou entre les mains d'un taliban, eh bien non, vous vous trompez. Si je n'écris plus, c'est que dans ce pays on ne peut plus touristique, il y a très peu d'internets qui fonctionnent normalement, et que les nouvelles concernant ce même pays sont loin d'etre réjouissantes, surtout pour les autochtones, qui certes préfèrent se remplir les poches grâce au tourisme et ne pas trop se poser de questions s'ils ne veulent pas finir en geôle. Je ne dis pas que les droits humains se portent beaucoup mieux dans les autres pays traversés, mais je pense que l'Ouzbekistan n'a rien à envier au Turkmenistan qu'on nous avait fort peu recommandé.
Déja la frontière ! Taxi partagé jusqu'au poste (ne peuvent pas franchir la barrière), une longue file attendant en plein soleil qu'on veuille bien ouvrir la porte d'accès ; nous y avons bien passé une heure...Un type balayait de l'autre côté et envoyait toute la poussière de notre côté : je lui ai dit que les Tadjiks voulaient bien des déchets ouzbeks à condition de passer en Ouzbekistan, cela a détendu l'atmosphère, mais rien n'a bougé.
Enfin nous rentrons tous dans une pièce, une cohue ! un unique guichet pour montrer les passeports, aucun siège, Dany qui tournait de l'oeil ; au bout d'une autre heure, après avoir insisté pour qu'on s'occupe avant nous d'une minuscule babouchka qui m'arrivait a la poitrine et à qui je faisais de l'air avec mon éventail, les passeports sont contrôlés. Mais une barrière dans un étroit couloir filtre au compte-goutte la foule que je traverse alors de part en part frayant de mes 1m74 un passage pour Dany qui n'en peut plus, en hurlant que mon amie a besoin d'un médecin, moi-même revenant en arrière, ne voulant pas passer devant tous ces gens que leur gouvernement considère si peu, tous étant des petits paysans qui allaient à 3-4 km de là...Mais leur sens de l'hospitalité, à eux, a fait qu'ils ont insisté pour que je rejoigne Dany.
Et là, certes quelques sièges, mais surtout des doubles et des doubles de papiers à remplir. Nous avons dû les remplir à quatre reprises, à chaque fois quelque chose n'allait pas et il fallait tout recommencer ! Bon, au bout de quatre heures ? tout était fini et après une longue marche - je n'ai jamais vu un poste frontière aussi en longueur - nous avons pu entrer dans le paradis ouzbek, le plus riche de ces pays d'Asie centrale grâce au coton qui a tué la Mer d'Aral, au gaz, à l'uranium et à la manne du tourisme.
En plein soleil de midi nous nous sommes effondrées sous les parasols de trois petits stands, avons acheté de l'eau, un paquet de biscuits effrités au vieux chocolat fondu car il n'y avait rien d'autre à manger à des kilomètres à la ronde. Pas plus de bus ou de taxi partagé pour Tashkent. Par contre les marchands étaient prêts à changer tous les dollars et les euros qu'on voulait, à 50 mètres des douaniers qui en font autant. Partout ici c'est le règne du marché noir, pour l'essence, etc. Et on peut tout acheter en dollars ou en euros, on nous rend la monnaie sans aucun probleme, ils n'ont que cela dans leurs poches. D'ailleurs le président donne l'exemple, n'est-ce pas ? Donc nous avons changé, pris un taxi pour nous deux qui nous a menées à un Bed and Breakfast près de Chorsu, le grand marché de Tashkent.
Jolie chambre, jolie salle de bains, très bon petit déjeuner dans une cour-jardin agréable a l'ombre des plaqueminiers, rue tranquille en plein centre, rendez-vous des voyageurs individuels à velo ou non, rien a reprocher sinon que l'accueil est par trop commercial. Il est vrai que nous avions été trop gâtées jusqu'a présent...
Tashkent est une ville sans intérêt comme toutes ces capitales, très moderne, beaucoup de voitures (des Chevrolet, non non pas américaines, ouzbeks ! car pièces fabriquées près d'Andijan..) qui font encore moins attention qu'ailleurs aux pietons, même aux passages cloutés ou quand le feu est vert pour eux (j'essaie bien un peu d'éduquer ces chauffeurs-chauffards, mais je tiens a ma vie !).
Durant les trois jours que nous y avons passé j'ai rencontré Eugene, une figure de l'esperanto local, vieux monsieur écolo qui roule à bicyclette et qui depuis toujours plantait des fleurs et élevait quelques poules au pied de son vieil immeuble de banlieue, à la grande joie des habitants. Mais ce n'était sans doute pas dans la ligne... Récemment la police est venue tout détruire, les branches des arbustes sont cassées, tout est piétiné et tout restera a l'abandon...car ce n'est pas la municipalité qui va mettre des parterres...
A suivre
Lucia et Dany en Ouzbekistan 2
A notre Bed and breakfast de Tashkent il y a une petite bibliothèque de prêt et échange de livres dans différentes langues. Depuis début juillet nous ne lisions plus, donc vous imaginez avec quelle fringale nous nous sommes jetées sur les quelques livres en francais, dont un polar traduit du russe (de 90) : " La face cachée de la lune ". L'action se passant en Ouzbekistan, nous nous sommes régalées des nombreux détails de la vie quotidienne qui ont à present bien sûr un sens pour nous. Nous avons admiré la critique virulente du régime de l'époque, mais ce régime a-t-il vraiment changé ?
Nous avions besoin de deux billets d'avion, l'un pour Khiva et l'autre pour l'Inde. Comme malgré le nombre de touristes (environ huit cent mille par an au printemps et à l'automne) on ne peut presque jamais payer avec une carte bleue, nous avons décidé d'aller à l'aéroport au bureau Ouzbekistan Airlines, seul endroit où c'était possible. Mais nous apprendrons qu'ici il vaut mieux s'adresser aux saints qu'à Dieu le pere, et les saints ont beaucoup de mérite. Pour Khiva no problem, mais pour l'Inde ! "Vous avez le visa ?" "Comment ça le visa, nous sommes allées à l'ambassade ce matin et nous l'aurons bien sûr à notre depart !" "Il vous faut le visa !" "mais..."
Finalement la cheftaine russe a téléphoné au grand manitou Poutine 2, copie physique conforme du manitou Poutine 1, ils ont discuté dans un coin, pendant ce temps Dany au guichet et moi assise plus loin nous faisions maintes reflexions et allusions au polar...Quelle ne fut pas ma stupéfaction quand ce faux Poutine plus vrai que nature est venu vers moi en parlant un français sans aucun accent et plus châtié que le mien ! En tant qu'étrangères nous avons pu lui dire ce que nous pensions de la situation, mais j'étais tellement estomaquée lorsqu'il décréta que si nous étions refoulées à Delhi, l'employée paierait notre vol de retour que j'en suis restée bouche bée. Car bien sûr nous allons à Delhi sans visa, juste pour le fun...
Donc que faire, car il nous le fallait ce sacré billet ! Nous avons décidé de tenter le tout en allant dans une simple agence et nous avons eu le billet ! Certes la jeune femme nous a demandé si nous aurions le visa, et elle l'a redemandé une heure après quand nous avons payé, mais, ayant un peu plus de jugeotte ou se moquant de l'avancement ou n'ayant jamais été dans l'ère soviétique, elle n'a téléphoné à aucun chef, et de plus le billet qu'elle nous a proposé était moins cher !
Par contre il fallait tout payer en soums, et l'argent on n'en obtient que dans certains grands hôtels et il faut voir les commissions ! Comme un euro vaut entre 2000 et 3000 soums et que nous avons changé pour le mois 500 euros, nous avons été millionnaires pendant quelque temps. Nous nous sommes promenées avec l'argent négligemment mis dans un petit sac plastique noir bien pesant car il n'y a que des billets de 1000 soums...tout en pensant aux photos d'entre les deux guerres, quand les Allemands allaient acheter leur pain avec une brouette remplie d'argent...Mais non, l'économie ouzbek se porte bien...
Autre anecdote concernant les automates. Nous n'avons plus que la carte Visa donc il nous faut un automate. Dans ce pays, seuls les grands hôtels sont censés en avoir, Nous allons un vendredi matin dans un hôtel de Samarcande retirer de l'argent. " Où est l'automate ?" "ah ? il était pourtant encore là hier soir " (Oui, des automates somnambules, cela existe, j'en témoigne, sauf que celui-la a dû se perdre sur un toit..)
"Comment faire ?" " de toute facon aujourd'hui c'est férié " "?" "oui, c'est le jour des profs" Bon, ce n'est pas moi qui vais rouspéter, mais le samedi et le dimanche étant egalement des jours fériés...il faudra attendre lundi. Et nos logeuses étaient pliées en deux (heureusement pour eux, les Ouzbeks ont le sens de l'humour) quand je leur ai raconté tout cela en précisant que dans tous les autres pays il n'y avait eu aucun probleme, même dans la petite capitale du Pamir, Khorog, où l'on avait accès aux automates y compris les jours fériés !
Jour des profs ? Je n'aimerais pas être prof ici...Quant aux élèves des grandes classes, en ce moment et cela pour deux mois, ce sont eux qui font marcher l'économie du pays en cueillant le coton tout en étant bien sur très peu payés pour cela.
Lucia et Dany en Ouzbekistan 3
Vous l'avez compris, l'Ouzbekistan est un pays un peu difficile pour nous...Mais que cela ne vous dissuade pas de venir ici. Les Ouzbeks sont accueillants également. C'est seulement notre expérience, et nous aurions sans doute un autre point de vue si nous avions commencé notre voyage par Tashkent. Mais, après ces quatre mois de magnifiques paysages, de nature splendide, d'hospitalité naturelle, de gentillesse toute simple, et le fait d'avoir été pour ainsi dire les seuls voyageurs, se retrouver dans le flot des voyages organisés a été pour nous une difficulté supplémentaire.
De plus, beaucoup de sites splendides ont quelque peu perdu de leur âme, gâchés par des parkings, des boutiques pour touristes (même si les objets vendus peuvent être très beaux), car on a trop souvent détruit les vieux quartiers et bazars autour, au point que Samarkande par exemple risque de disparaître de la liste du patrimoine mondial...
Mais il y aura sans doute toujours la splendeur des mosquées et madrasas de Samarkande. Quand on a le temps on peut attendre que la lune se lève, plus personne sauf un chat qui attrape les papillons de nuit autour des projecteurs, et se laisser soi-même attraper par le scintillement des pépites d'or et d'argent qui courent le long des arabesques et des volutes plongeant dans l'infini du silence.
Ou grimper dans la fraicheur du matin le long du Shah-i-Zinda, ruelle extraordinaire bordée de multiples mausolées aux céramiques turquoises, jaunes, bleues, feuilles, petales, branches, et tout aussi fascinantes sont les formes ; toute la creation y est célebrée, et les nombreux autochtones qui viennent y accomplir leur pèlerinage ne s'y trompent pas, indifférents aux touristes.
Et le tombeau de Daniel qui rassemble les trois confessions ! Est-ce pour cela que la tombe mesure 18 metres et que les ossements du saint continuent de grandir chaque année ?
Je reviendrai d'ailleurs peut-être a Samarcande, j'y ai rencontré Anatole, tres connu dans le monde esperantiste, qui a ouvert le musée de la paix et qui est prêt à organiser une tournée pour Interkant, le choeur espérantiste dont je fais partie...
Mais ce que je préférerais, c'est revenir l'hiver à Boukhara, quand tout est endormi sous la neige. Il y a dans cette ville beaucoup de touristes, mais encore beaucoup de coins solitaires et une belle ambiance due peut-être au passé judéo-musulman ou à la personnalité de Nasreddin (pour ceux qui ne connaîtraient pas aller sur internet...). Je suis restée sur ma faim, mais c'est bien pour pouvoir encore rêver. Les Français sont romantiques, m'a dit un journaliste américain me demandant pourquoi il y avait tant de Français en Ouzbekistan...
Côté paysages, champs de coton devant, champs de coton derrière...des jujubiers le long de la route, un certain nombre de villes héritées des soviets et très polluantes. Mais il y a aussi le vrai désert, la vraie steppe, toute brûlée en cette saison, traversée par des montagnes arides, au printemps des champs de coquelicots et de tulipes, des lacs qui s'assèchent, le sel affleurant le sol, quelques vallées...
Nous avons passé deux jours auprès d'une famille accueillante, à l'ombre des noyers ; chats, chien, poules, âne, trois vaches, des moutons, tomates, potirons, grenadier, cognassier. Quelques poissons dans le peu d'eau de la rivière. Cette année il n'y a pas eu beaucoup de neige et donc on manque d'eau. Qu'en sera-t-il l'an prochain ?
Nous rentrons demain jeudi à Tashkent, si tout va bien nous irons pour trois jours dans la vallée du Ferghana, lundi soir nous nous envolons pour Delhi, et ce sera une autre aventure...
Bises à tous Lucia et Dany
Mia unua universala kongreso
Mia unua universala esperanta kongreso okazis dum la lasta somero en Kopenhago. Ni tie estis pluraj de la grupo Esperanto-Limousin.
Mi ne vere partoprenis en la kongreso; mi restis en la koridoroj por babili kun iu ajn, aŭskulti, rigardi kaj ĝui la etoson.
La unua impreso por mi : estis mirinde vidi brazilanojn kaj koreojn kune babili tutsimple, sen problemoj, kaj krome mi tuj komprenis preskaŭ ĉion aŭ almenaŭ la plej gravan. La lingvo esperanto ne estis problemo por mi. Mi ne povas ĉion rakonti sed nur kelkajn momentojn, kiuj tre plaĉis al mi...
Unu el la plej simpatia momento estis geedziĝo de brazilanoj, kiuj tre bone ludis teatraĵon. Ili petis nin partopreni la feston kaj disdonis al ĉiuj kravatojn. Ili ludis veran edziĝan feston kun kvadrilo. Ili montris al ni kiel danci kaj poste ni ĉiuj kune dancis. Estis tute simpatie. Ni estis preskaŭ kvardek partoprenantoj. Sin prezentis la edzo, la edzino. Ili ludis por ni skeĉon: ŝi estas graveda kaj ŝia patro postulas, ke la responsulo tuj riparu sian kulpon: li tuj devas edziĝi kun lia filino! Estis amuze aŭdi ilin sin skoldi en esperanto! La meso okazis kun vera falsa pastro!
Kaj ankaŭ en la koridoro sidis du japaninoj, kiuj proponis ideograme skribi la personan nomon de tiuj kiuj deziris tion.
Eĉ en Kopenhago, ni manifestaciis por esperanto. Ni devis havi sur la kapo blankan bendon kun la nomo de nia lando kaj montri esperantajn panelojn. La homoj demandis pri esperanto kaj la konversacioj estis simpatiaj.
Ni vojaĝis aŭte kun Carole, ni faris 1800 kilometrojn. Danio estas pura lando. La konstruaĵoj estas modernaj kaj belaj. Estas ĉie biciklaj vojoj kaj multe da bicikloj kaj komunaj transportiloj. La manĝaĵoj estas ne tre bongustaj...kaj ĉio estas multekosta. La homoj estas relative varmaj kaj indiferentaj.
Isabelle, Antoine kaj Carole partoprenis la kursojn kun tre interesaj geinstruistoj; ili devis kune solvi enigmojn kaj tio multe plaĉis al ili! Estis multe da proponoj: ĥoro, teatraĵoj, prelegoj, balo, spektakloj, ktp...
Blandine LANDAIS
Examen d'Esperanto Salle Blanqui à Limoges le 9 juin 2012.
Monsieur Sauvage lit les instructions aux candidats.
Examens européens d'espéranto à Limoges
Le même jour, 380 candidats de 17 pays, dont 15 à Limoges, passeront dans 29 villes les nouveaux examens d'espéranto du CECRL : le Cadre européen commun de référence pour les langues. Les examens se dérouleront le 9 juin prochain, salle Blanqui (derrière l'Hôtel de ville), sous la responsabilité du directeur du Groupe scolaire Charles de Foucauld ; en attendant une encore improbable acceptation de l'espéranto parmi les langues pouvant être choisies comme épreuve facultative au baccalauréat.
Limoges, 29 mai. Les inscriptions sont maintenant closes pour la session mondiale d'examens d'espéranto organisée simultanément dans dix-sept pays de quatre continents (l'Afrique étant la grande absente) par le Centre d'Etat d'examens de langue de Hongrie ITK-ELTE. A Limoges il s'agira de certifications pour les niveaux B1 et B2, niveaux de qualification correspondant respectivement aux Certificats de compétences en langues de l’Enseignement supérieur de 1er et 2e degré (CLES 1 et CLES 2). C'est justement ce niveau "B2-langue étrangère" qu'un arrêté du 31 mai 2010 exige dorénavant des candidats venant de réussir au CAPES ou à l'Agrégation. Mais pour cette session seules les épreuves écrites pourront être passées, avec délivrance d'un diplôme donc partiel ; à l'exception de Moscou où, en cas de succès à la première partie, les trente-quatre candidats bénéficieront par la suite de l'oral complémentaire, nécessitant le déplacement de deux examinateurs étrangers.
En France, aux 125 diplômés en moins de trois ans et autant de candidats à cette seule session-ci, on rêve bien sûr déjà d'être libéré de cette coûteuse complication : "Et si l'Enseignement supérieur organisait, comme c'est déjà le cas pour un certain nombre d'autres langues, un CLES d'espéranto ?" Et certains d'ajouter avec un large sourire : "Et pourquoi pas, même, à l'Université de Limoges, qui affirmerait ainsi son caractère novateur ?"
Une association active
Espéranto-Limousin, au site évidemment bilingue (http://esperanto.limousin.free.fr), multiplie actuellement ses activités.En plus de ses cours hebdomadaires et soirées conviviales mensuelles, elle a reçu en mars une conférencière roumaine avec concert, accueilli fin mai un espérantiste coréen. L’association a également organisé à Pâques une sortie en Creuse au Moulin de Piot (Chéniers), ou "Moulin de l'Amitié", avec visite d'un second moulin, celui de Malval, plus modeste mais un jour appelé "Moulin de l'espéranto"...
Le 23 juin prochain sera fêté le 60e anniversaire de la naissance de l'association qui avait rénové et fait revivre comme lieux de rencontres internationales de jeunes ces Moulins des Apprentis. A ces chaleureuses retrouvailles des anciens de l'association, il y aura bien sûr aussi des espérantistes.
Esperanto ekzamenoj en Limoĝo la 9an de junio 2012.
La kandidatoj cerbumas.
Esperanto ekzamenoj en Limoĝo
« Ĉu ili sukcesis ? »
La kandidatoj unue aŭkultis la mesaĝon esperante registrita de la hungara organizantino Katalin Kovats. Sinjoro Daniel Sauvage[sovaĵ], estro de la lernejaro Charles de Foucauld, kiel gvidanto de tiu internacia ekzamensesio, post rediro en la franca de la ĉefaj instrukcioj, malsigelis la koverton entenanta la farotajn taskojn. S. Mickaël Marenda, estro de la elementa lernejo de St-Priest-sous-Aixe poste zorgis la kontrolon de la kandidatoj.
Tiuj ĉi laboradis dum du aŭ tri horoj laŭ la elektita nivelo : B1 aŭ B2 de la Komuna Europa Referenco pri lingvostudo.
Malsimile al la estontaj abiturientoj (finstudantoj), ili paciencos ĝis septembro por ricevi la rezulton kaj la esperatan diplomon, kiu estos donita de la hungara universitato : Idegennyelvi Továbbképzö központ de Budapeŝto. Kiam ebliĝos trapasi nedevigan esperantteston en Bakalaŭra ekzameno ? Kiam tio ebliĝis en Hungarujo, la partopreno rapide kreskis kiel videble sur tiu tabelo http://www.eszperanto.hu/hu-lernejo.html
En 1995 nur 105 kandidatoj trapasis la esperantajn ekzamenojn en Hungario. En 2002 ili estis 7987.
La associo Esperanto-Limousin subtenas la celagadon favore al esperantotesto en la BACekzameno patronita de Albert Jacquard [alber ĵakar]. Vidu : http://esperanto-au-bac.fr/
Tiu libere elektita fako ebligos al niaj junuloj atingi rimedon por internacie komuniki, pli facile akerebla, kiel montris la ĉi supraj rezultoj, efika, egaliga kaj respektiganta la kulturdiversecon , kiel agnoskis jam dufoje Unesko (Unuiĝint-Naciara Edukada, Scienca kaj Kultura Organizo).
Ĉu Esperanto estas viva lingvo ?(eltiraĵo)
Lingvoscienca Instituo de Hungara Scienca Akademio la 29-an de januaro 2004. por respondi al Ministeria demando esploras la temon, kaj deklaras, ke "laŭ la komuna opinio de gvidaj fakuloj de la Instituo, Esperanto apartenas al la kategorio de vivaj lingvoj. Pli detale traktante la temon, konsiderante la historion kaj la nunan staton de Esperanto, a.) ĝi estas grandmezure normigita, b.) amplekse sociiĝinta, c.) ne-etna viva lingvo, kiu en sekundara lingva komunumo plenumas ĉiujn eblajn lingvajn funkciojn, kaj samtempe ĝi funkcias kiel pera lingvo. - Ĉi supre diritaj respegulas la sciencan starpunkton de nia Instituto."
Ĉokolada ŝaumo
Prenu 200g da ĉokolado kaj 200g da akvo.
Miksu la ĉokoladon en la varmeta akvo.
Metu la ujon en pli grandan ujon plenigitan per malvarmega akvo.
Kirlegu la miksaĵon ĝis firmiĝo.
Manĝu.
Mousse au chocolat
Prenez 200g de chocolat et 200g d’eau.
Mélangez le chocolat avec l’eau tiédie.
Mettez le récipient dans un récipient plus grand empli d’eau glacée.
Fouettez le mélange jusqu’à ce qu’il soit ferme.
Mangez.
Compte-rendu. Examen international d’espéranto du 9 juin 2012 à Limoges.
« Ont-ils réussis ? »
Les candidats ont d’abord écouté le message enregistré en Espéranto par l’organisatrice hongroise Katalin Kováts. Monsieur Daniel Sauvage, chef de l’ensemble scolaire Charles de Foucauld, qui avait endossé la direction de cette session d’examen international, leur a redonné en français les consignes précédemment édictées, puis a décacheté devant eux l’enveloppe scellée contenant les sujets. M. Mickaël Marenda, Directeur de l’école de Saint-Priest sous Aixe a ensuite assuré la surveillance des candidats
Ils ont alors planché de deux à trois heures selon le niveau choisi : B1 ou B2 du Cadre Commun Européen de Référence de l’étude des langues.
Contrairement aux futurs bacheliers, ils devront attendre septembre pour recevoir leur résultat et le diplôme espéré, qui sera délivré par l’université hongroise Idegennyelvi Továbbképzö központ de Budapest.
À quand la possibilité de l’option Espéranto au BAC ? L’association Espéranto Limousin soutient la campagne pour l’espéranto au bac parrainée par Albert Jacquard, voir : http://esperanto-au-bac.fr/
Cette option permettrait à nos jeunes d’accéder à un moyen de communication internationale, plus facilement accessible, efficace, équitable et respectueux de la diversité culturelle, comme l’a reconnu par deux fois l’UNESCO dans ses résolutions de 1954 et 1985.
Pierre Bouvier, président de l'association
L’Espéranto une langue vivante ? (Traduction d'un extrait d'un document hongrois)
L’Institut linguistique de l’Académie des sciences de Hongrie en réponse à la demande ministérielle a étudié le thème et déclare que :
« Selon l’opinion partagée des directeurs spécialistes de l’Institut, la langue espéranto appartient à la catégorie des langues vivantes. En traitant plus en détail le sujet, en considérant l’histoire et l’état actuel de l’espéranto, a) Il est dans une large mesure normalisé, b)socialisé avec ampleur, c) c’est une langue non ethnique, qui dans une communauté partageant une langue seconde remplit toutes les fonctions linguistiques possibles, et en même temps il fonctionne comme langue intermédiaire. Les avis sus-dits reflètent le point de départ de notre institut. »
Scienca heredhavaĵo
Perventvarmmezurilo kaj homa varmproduktado
« Se oni metas ventmezurilon5 supre la elspira kameno4, la nombro de vicoj de la turnaĵo dum tempunuo, indikas tute ĝustan mezuron pri la rapideco de la aerfluo kaj sekve pri la varmo produktita de la ulo. Tiu procedo... estas mirinde senspova kaj mi vere surpriziĝis pro la rapidﺍecﺍo kaj ĝusteco de la indikoj, kiujn ĝi donas... »
« Por scii la leĝon, kiu ligas la rotaciojn po la produktitaj Kalorioj(1/4,18 J) tempunue, mi agis sekvamaniere:
Mi prenis varmfonton, kies intenson oni povas malsamigi (variigi) laŭ konita leĝo, kaj mi kalkulis la vicojn de la turnaĵo rilate al ĉiu intenso. La varmfonto estas fer-nikela spiralo kies rezisteco valoras R, ĝi estas varmigita per elektra kurento, kies intenson oni ŝtupkreskigas laŭvole... Mi malkovris, ke la fontvarmo proporcias al kvadrato de la nombro de vicoj faritaj de la ventmezurilo dum tempunuo.
« Mi adaptigis elektrmagneton sur la ventmezurilo por transformi ĝin al varmregistrilo ; sekvante la grafika metodo de Sro. Marey (principo de la movmezurilo), oni povas registri la elirantan varmon... »
Patrimoine scientifique
L’Anémo-calorimètre et la thermogenèse
« En plaçant un anémomètre au-dessus de la cheminée d’appel, le nombre de tours du dans l’unité de temps, donne une mesure très exacte de la vitesse du courant d’air, et par suite de la chaleur dégagée par l’individu. Ce procédé…est d’une sensibilité surprenante et j’ai été vraiment étonné de la rapidité et de la justesse des indications qu’il fournit…»
Pour connaître la loi qui relie les révolutions du moulinet aux calories dégagées dans l’unité de temps, j’ai procédé de la façon suivante : j’ai pris une source de chaleur dont on peut faire varier l’intensité, suivant une loi connue, et j’ai compté les tours du moulinet correspondant à chaque intensité. La source est une spirale de ferro-nickel de résistance R, chauffée par un courant électrique dont on gradue l’intensité à volonté…J’ai découvert que la chaleur de la source est proportionnelle au carré du nombre de tours effectués par l’anémomètre dans l’unité de temps…»
« J’ai fait établir un électro-aimant sur l’anémomètre pour le transformer en calorigraphe ; en appliquant la méthode graphique de M. Marey (Principe de l’odographe), on peut enregistrer en continue la chaleur dégagée…»
« CALANDRETA » KAJ ESPERANTO
La CALANDRETA (KALANDRETA) estas okcitana lernejo, kiu transdonas la okcitanan kulturon al infanoj kaj plenumas ilian instruon per merga metodo ekde de la plej juna aĝo. Ekzistas 54 lernejoj en Francio, tri mil infanoj kiuj sekvas tiujn kursojn kaj ducent instruistoj. En Limoĝo, la lernejo entenas kvar klasojn. Ĉiujare, tiuj elektas temon kiu ritmas la lernojaron.
Ĉi-lastan jaron, la instruistinoj de la Calandreta de Limoges pensis ke Esperanto povas esti interesa maniero por malkovri la tutan mondon kaj montri, ke ekzistas rekta vojo pere de neŭtrala internacia lingvo por komuniki sen lerni ĉiujn lingvojn de la tuta mondo.
Ni devis trovi kiamaniere instrui esperanton al infanoj de la tria ĝis la dekdujara aĝo... Por la plej junaj kiuj ne scias legi, ni instruis esperanton pere de kantoj: Ruĝa pomo, Frato Jakvo, Kanto de la koloroj, la Alfabeto kaj la okcitana kanto : Se Kanti, kiun ili kantis en la esperanta kaj en la okcitana lingvoj. Kaj por la aliaj infanoj pluraj metodoj estis uzataj : ludoj diversmaniere, kantoj kaj teatraĵo. Ni proponis al la infanoj, ke ili kreu mem siajn proprajn tekstojn laŭ la jena ideo :
Iam okazis universala ekspozicio en Parizo. Limuzi el la limoĝia regiono, iras al Parizo kun sia familio por malkovri la diversajn landajn pavilonojn. Sur la strato pasas multaj eksterlandanoj bele vestitaj. Kaj subite Limuzi malkovras iun belan verdan stelon, ŝajne perditan, sur iu benko. Li prenas ĝin en siaj manoj kaj deziras retrovi ĝian posedanton. Pro tio, li demandas la personojn kiujn li renkontas :
- Ĉu estas vi, kiu perdis tion?
- Laŭ vi, kio estas tiu bela stelo?
Do ciuj infanoj elektis sian landon, preparis sian kostumon, kaj verkis sian tekston, desegnis afiŝon. Ili longe provludis kaj premieris la teatrajon por siaj parencoj kaj la esperantistoj kiuj ĉeestis.
Ili do ludis sian tekston kaj je la fino de la teatraĵo aperis L.L. Zamenhof mem, kiu kriis: « Ho! Mia stelo! Finfine mi ĝin retrovas. Tiu stelo apartenas al neniu, sed ĝi estas la simbolo de la internacia lingvo, kiun mi kreis. Oni nomas ĝin Esperanto kiu signifas: tiu kiu esperas ; ĝi estas la lingvo de la frateco kaj de la paco. Danke al tiu lingvo, ĉiuj homoj en la mondo povas sin interkompreni. Mi perdis tiun stelon ĉar ĝi flugas propramove. Krome, ĝi estas magia : kiu renkontas tiun verdan stelon, tiu poste scias paroli Esperanton. Tial, kompreneble, ĝi estas tiel valora!. Ĝuste pro tio vi povis iinterparoli unuj kun la aliaj.... »
Estis granda sukceso. La ĉeestantoj multe aplaŭdis...
Alvoko de Etsuo Miyoshi al Franclingvanoj
Ni ĉiuj konscias pri la granda influo, kiun amaskomunikiloj havas por nia Movado. Gravas, do, ke ili komprenu ankaŭ la rolon de Esperanto en EU.
Francio estas ja grava, prestiĝa kaj potenca ne nur en EU, sed ankŭ mondskale. Ĝi estas, krome, influhava, ĉar la franca estis konsiderata LA internacia lingvo. La voĉo de Francio estas plu aŭdata tra nia tuta planedo kun respekto.Jam 8 jarojn mi aperigas anoncojn plurlande en Eŭropo, el kiuj 9-foje en Francio. Ili estis sub la rubriko 'Reklamoj', sed taŭgus, ke Esperanto estu traktata kiel novaĵo. Dum mia lastjunia vizito al 'Le Monde' oni sciigis al mi, ke por ke Esperanto estu novaĵo, la ĵurnalo devas konscii pri vera intereso en la publiko. Tion ili taksas pere de reagoj de la legantoj.
La 15-an de decembro en 'Le Monde' aperos 2 paĝoj : unu kun intervjuo al la nepo de d-ro Zamenhof kaj alia kun informoj pri Esperanto.
Lerninte, ke Ĝingis-Ĥano breĉis nur 5-metre la Grandan Muron por ĉevaloj kaj venkis Ĉinion dum palpebrumo, mi invitas vin agi same, reagante al :
Le Monde, 80 Bd Auguste Blanqui, 75707 Paris Cedex 13 aŭ rete al courrier-des-lecteurs@lemonde.fr
Invitu ankaŭ viajn familianojn kaj geamikojn agi same. Bv skribi NUR franclingve vian opinion, eĉ se kritika.
Mi antaŭdankas pro via apogo kaj bondeziras feliĉan Zamenhof-Tagon.
Pri Rumanio per pluraj rakontoj !
Profesie mi estas psikoterapisto, kaj hobie mi amegas vojaĝi. Dank al Esperanto mi havis okazon viziti plurajn landojn, regionojn, komunumojn, geamikojn…
De kelkaj jaroj mi decidis prelegi pri Rumanio ĉar mi konstatis plurfoje dum miaj vojaĝoj, ke la eksterlandanoj konas multajn aspektojn pri nia kulturo, aŭ lando…sed tiuj aspektoj enhavas malsimilan kaj, ofte, pli mallarĝan perspektivon ol la mia.
Temas pri mia ofta kontakto kun …"unika rakonto"! Tiu "unika rakonto" fingromontras personon, aŭ popolon per unu sola trajto, aŭ unu sola aĵo. Oni ĉiam kaj ĉiam ripetas tiun rakonton ĝis kiam aperas konfuzo inter koncerna persono aŭ popolo, kaj tiu trajto. La "unika rakonto" kreas stereotipojn en la pensmaniero de la aliaj kaj, sekve, kreas antaŭjuĝojn. La problemo de tiuj stereotipoj ne estas, ĉu ili estas veraj aŭ ne, sed ke ili ne estas kompletaj, ke ili mallarĝigas la bildon pri iu persono, popolo aŭ lando…
Laŭ mi, Rumanio estas lando de kontrastoj el pluraj vidpunktoj, kie la novo kaj la malnovo ankoraŭ kunvivas! Rumanio estas latina insulo ĉirkaŭata de slavaj popoloj, ĝi troviĝis en sia historio ĉe la kruciĝo de vojoj inter rusa, otomana kaj aŭstro-hungara imperioj, suferis teruran komunisman diktaturon dum 45 jaroj kaj nun batalas kun sovaĝa kapitalismo, lernas nuntempe la demokratiajn regulojn post la aliĝo en Europa Unio, sed ankaŭ suferas la konsekvencojn de la monda financa krizo.Ĉiuj ĉi cirkonstancoj influis la karakteron de rumanoj kaj iliaj pens- kaj viv- manieroj.
La informoj kiujn mi proponas pri historio, geografio, politiko, socia kaj kultura vivo en Rumanio reprezentas alternativojn al tiu "unika rakonto", pri kiu mi aludis. Mi uzas Esperanton por komuniki kiel rumaninon "mian rakonton" pri mia urbo Braŝovo, pri mia lando, Rumanio. Pere de mia rakonto, kore kaj amike mi provas konvinki la aŭskultantojn, ke la plej ĝusta bildo pri io ajn oni kreas nur per rekta kontakto, nur dank` al propraj spertoj! Tiusence mia prelego invitas al malkovro de pluraj interesaj facetoj de Rumanio !
Japana raporto de la 5a de julio 2012
Vizito al la urbo Minami-Sooma
Per buso ni atingis la urbon. Minami-Sooma situas ĝuste norde de la malpermesita zono de la nuklea centralo n-ro 1 de Fukuŝima. Ĝis la 16a de aprilo estis malpermesite viziti ĝin, ĉar ĝi estis poluita tiel forte. Pro tiu malpermeso, ties loĝantoj ne povis eniri en ĝin por ordigi la damaĝitan urbon.
Mi kaj Bharat Ghimire el Nepalo prenis buson de 6:35 matene al la urbo Fukuŝima. Antaŭ la akcidento oni povis atingi ĝin per trajno laŭ la Ĵooban-linio de Tokio, sed pro la akcidento la linio estas blokita inter Hirono kaj Minami-Sooma. Senaŭtomobilaj loĝantoj devas dependi de tiu tage kvinfoja busservo.
La buso kuris tra la vilaĝo Iitate, kies loĝantoj jam rifuĝis pro densa radioaktiveco, kaj la kampoj estis tute kovritaj de herbaĉoj. Antaŭ la akcidento la vilaĝo estis unu el la plej belaj vilaĝoj en Japanio, kaj tiuj kampoj produktis bongustan rizon. Tiu dezerta pejzaĝo estas tre doloriga por japanoj, kiuj kunvivas kun rizo kaj rizplantoj.
Ĝenerala situacio de la urbo
Antaŭ la urbodomo de Minami-Sooma atendis nin s-ro Ŭatabe Kan-iĉi, asembleano apartenanta al Japana Komunista Partio. Mi trovis lian nomon en la interreto kaj petis lin konduki nin en la urbo, ĉar mi antaŭvidis, ke sen aŭtomobilo kaj ĉiĉerono, ni ne povos viziti vizitindajn lokojn en tiu urbo.
En la ĉambro de la asembleo li montris al mi mapon kaj klarigis resume la nunan situacion de la urbo jene:
La plejparto de la urbo situas en la radiuso de 30 kilometroj for de la nuklea centralo n-ro 1 de Fukuŝima, tial multaj rifuĝis al najbaraj gubernioj. La urbo supozas, ke nur 10 000 el pli ol 70 000 loĝantoj restis en la urbo post la akcidento.
Mortintoj pro la katastrofo estis 936 kaj malaperintoj 3. El tiuj mortintoj, 305 estas “mortintoj rilataj al la katastrofo”, nome mortintoj pro rifuĝo pro la nuklea akcidento. Se ne okazus la akcidento kaj ili ne bezonus translokiĝi, ili ne mortus. Iuj el elektraj kompanio arogante diraĉas, ke pro radioaktiveco neniu mortis. Ja ili estas pravaj, sed kion ili opinias pri tiuj rilatantaj mortoj?
La urbo multe suferis pro la tertremo kaj la cunamo. El 23 898 familioj, 3 730 suferis pro perdo aŭ detruiĝo de sia domo, kaj el 8 400 hektaroj da kampoj, 2 722 hektaroj estas perditaj. Estas malpermesite kultivi tiujn nedamaĝitajn kampojn, do agrikulturo en la urbo tute damaĝiĝis.
Forteco de radioaktiveco nun ne estas tiel alta:
La plej malalta loko: 0,08 mikro-sivertoj
La plej alta loko: 2,317 mikro-sivertoj
*Mia urbo Maebaŝi: 0,03
Vizito al lernejoj
Unue, s-ro Ŭatabe kondukis nin al la elementa lernejo Kaŝima en la distrikto Kaŝima, la plej fora de la nuklea centralo en la urbo. Sur la tereno de tiu lernejo staris provizora konstruaĵo, en kies unua etaĝo estis la mezlernejo Odaka (kies antaŭa konstruaĵo fariĝis neuzebla pro radioaktiveco) kaj en la dua etaĝo la elementaj lernejoj Mano (pro la cunamo) kaj Fukuura (pro la tertremo). En la dua etaĝo oni dividis unu klasĉambron en du kaj en ĉiuj 12 duonĉambroj malmultaj lernantoj lernis, ĉar multaj gepatroj timis malbonan influon de radioaktiveco al siaj gefiloj kaj ne revenis en la urbon.
La lerneja korto ŝajnis stranga kiel sablejo. Oni skrapis surfacon kaj remetis novan, ne poluitan sablon. Certe oni povis malmultigi radioaktivecon, sed la korto ne estis taŭga por ke lernantoj ludu en ĝi.
Maljunulejo Joŝŝi-Lando
Ni veturis laŭ la marbordo. S-ro Ŭatabe klarigadis: “Antaŭe, ĉi tie troviĝis 30 domoj”, “Antaŭe, ĉi tie troviĝis 80 domoj” ktp., sed en tiuj terenoj neniu restis, mi eĉ ne povis trovi bazojn de tiuj malaperintaj domoj. Fore ni vidis konstruaĵaron kun verdaj tegmentoj. “Tiu estas Joŝŝi-lando, maljunulejo. Tie mortis pli ol 80 homoj”.
En la granda halo vidiĝis spuro de ondoj. Ili ne atingis la plafonon, tial ĝi estis blanka kun iom da grizaj ŝprucaĵoj, sed la muroj estis nigregrizaj. Pentraĵo sur la muro kliniĝis kaj nigriĝis. En malgrandaj ĉambroj, kie maljunuloj loĝis, troviĝis koto kaj velkintaj herbaĉoj. Bharat unuan fojon vidis tian pejzaĝon, do kun surprizo li demandis: “Ĉu la loĝantoj povus postvivi la cunamon, se ili fuĝus al la tegmento?” Tamen neniu antaŭvidis la cunamon kaj la tegmento estas ne ebena, do oni ne preparis sin fuĝi al la tegmento. Estas ne eble transporti maljunulojn tien.
Kuzo de s-ro Ŭatabe loĝis en alia maljunulejo, sed pro radioaktiveco li devis translokiĝi al kelkaj lokoj, kaj nun loĝas hazarde en mia urbo Maebaŝi. Malfortaj homoj ĉiam fariĝas viktimoj. 80 maljunuloj, el kiuj certe multaj ne povis mem paŝi, mortis ĉi tie, kaj postvivintoj devis translokiĝi al aliaj lokoj. Dume, troviĝis mortintoj pro tiu severa translokiĝo.
La kvartalo Odaka
Tiu ĉi kvartalo estis en la malpermesita zono, do ankoraŭ restas forlasitaj aŭtomobiloj kaj detruitaj domoj. Ni vidis sur la strato du aŭtomobilojn sidi sur la strata barilo.
En la centra parto de Odaka troviĝis kastelo “Ukifune (flosanta kastelo) antaŭ la japana moderniĝo. Tiu loko estis marĉo kaj la regantoj konstruigis la kastelon en tiu loko, tial ĝi ŝajnis flosi sur la akvo. La tero en tiu kvartalo estas mola, tial multaj malnovaj konstruaĵoj falis pro la tertremo. Kelkaj domoj restis falintaj sur la stratoj. Loĝantoj ne povis eniri en tiun kvartalon, do ili ne povis reordigi la urbon.
Troviĝas librovendejo, kies frontaj fenestroj tute detruiĝis. Troviĝas taksikompanio, kie haltis tri taksioj ekde tiu tago. Tegmento de malnovaj domoj kun parte falintaj tegoloj sidis sur la strato. Barbirejo funkciis. S-ro Ŭatabe eniris kaj parolis kun la barbisto. Antaŭ la kukejo Ŭatanabe estis nigra tabuleto, sur kiu estis skribite “Ni restarigu Odaka-n. Mi nepre revenos ĉi tien”. En la bicikloparkejo de la stacidomo Odaka restis multaj bicikloj de lernantoj. Tiuj ne povis fuĝi per bicikloj, do postlasis ilin.
Drenita tereno Idagaŭa
Ni veturis pli suden, nome proksimen al la centralo kaj tie etendiĝis granda lago. Laŭ s-ro Ŭatabe antaŭ 80 jaroj ĉi tie troviĝis marĉo, kiun oni polderigis kaj transformis en belajn kapojn de rizplantoj. Nun unu riparita pumpilo funkcias, sed ŝajnas al ni, ke tio estas tre senfrukta laboro. Eĉ se oni elpumpus la tutan akvon el tiu tereno, oni ne povus reakiri belajn kampojn. Tie kaj ĉi tie troviĝas detruitaj aŭtomobiloj, eĉ fajrobrigada kamiono.
Mi kaj Bharat rigardadis la lageton sen vortoj. La naturo havas grandan potencon. Ŝajne homoj konkeris la naturon kaj faris belajn kampojn el la marĉo, sed la naturo ĉiam volis reveni al la antaŭa stato, kaj profitante tiun tertremon, ĝi rekonkeris super la homoj.
La domo de s-ro Ŭatabe
Ni duonĉirkaŭis la lagon kaj revenis al la nacia vojo n-ro 6, kaj tie estis la limo de 10-kilometra zono de la centralo. Ni ne povas eniri pli suden.
La domo de s-ro Ŭatabe troviĝas apud la monteto. Ĝi estas 80-jara, sed nenie difektiĝis. Nur radioaktiveco el la centralo malpermesis lin reveni al la domo. Nun li povas reveni sed ne povas tranokti. Li enkondukis nin enen. En iu ĉambro estis du kestoj da ludiloj kaj pupoj por siaj genepoj. Liaj gefiloj forkuris kun siaj familianoj. Unu iris al la gubernio Jamagata, kaj la alia fuĝis al la suda insulo Ŝikoku kaj diras, ke li ne revenos dum la venontaj 20 jaroj. S-ro Ŭatabe, kiel asembleano, devas zorgi pri la loĝantoj, do nun li loĝas en la distrikto Kaŝima en la sama urbo, luinte apartamenton. Li estas malĝoja, ke liaj genepoj forlasis lin kaj ke li ne havas ŝancon ofte renkonti ilin.
Ĉar li havis laboron posttagmeze, ni adiauis lin ĉe la urba muzeo, kie ni vidis ekspozicion pri la tradicia Ĉevalĉas-festo. Fine de julio en la urba ĉevalejo ĉeval-amantoj konkuras en la unua tago, kaj en la dua tago interbatalas en kiraso kaj kostumo de tradicia samurajo por la sanktaj flagoj ĵetitaj en la ĉielon. Tiu festo estas vere tradicia, kaj ĝi estas vivcelo de multaj loĝantoj. Eĉ en la lasta jaro, kiam multaj homoj perdis sian domon, ĉevalon kaj kostumon, okazis la festo, kvankam malgrandskale, sed ĉi-jare okazos normalskala festo. Tiu festo forte apogas la loĝantojn, per kiu ili certe reakiros la antaŭan vivon.
En la urbo
Ni revenis al la urba centro. Ni vizitis la bibliotekon kaj tie ni vidis malgrandan foto-ekspozicion pri bestoj forlasitaj en la malpermesita zono. Tie estis jenaj fotoj: skeletoj de bovinoj forlasitaj en la bovinejoj, amase mortintaj bovinoj, kreskinta bovino kun nazŝnuro enmordinta sur la nazon, vagantaj bovidoj, kiuj naskis post la akcidento, porkoj, hundoj kaj katoj. Kiam tiuj vivantaj bovinoj estas kaptitaj, ili estas mortigitaj. Tiuj bestoj estas kompatindaj, sed ankaŭ bovistoj kaj porkistoj estas kompatindaj. Certe ili havas peksenton al tiuj amindaj bestoj, kaj tio povas konduki ilin al sinmortigo aŭ perdo de vivcelo.
En la urbo ni renkontis jenajn homojn. Jen estas iliaj rakontoj:
1. Maljunulino: Kiam okazis la akcidento, ni enbusiĝis, tute ne sciante, kien ni iros, kaj fine atingis en la vilaĝo Kataŝina en la gubernio Gunma. Tiu estas montara vilaĝo kaj ni estis surprizitaj pro profunda neĝtavolo. Ĉi tie malofte neĝas, do ni fuĝis en malvarma vestaĵo kaj eĉ en sandaloj. Ni loĝis en hotelo de skiejo ĝis julio 2011. La loĝantoj estis tre bonkoraj.
2. Maljuna viro: Mi loĝas en la gubernio Saitama. Hieraŭ mi venis ĉi tien por renkonti mian fraton. Li perdis sian domon pro la cunamo kaj loĝas en provizora domo. Li perdis sian kutiman vivritmon, kaj kelkajn tagojn antaŭe li estis trovita sur la strato. Lin atakis cerba malsano. Li feliĉe ne mortis sed vivas en hospitalo.
3. Sake-vendisto: Mi revenis ĉi tien jam fine de marto 2011. Mi fuĝis en alian urbon, sed miaj amikoj diris al mi telefone: “Se ni ne revenos, nia urbo mortos”. Do mi kun kelkaj amikoj revenis, sed mallumaj kaj senhomaj stratoj estas terurigaj.
En la urbo Fukuŝima
La 5an, ni revenis al la urbo Fukuŝima. Ni renkontis esperantistinon kaj iom turismis en la urbo. En iu parko mi trovis dozometron, kiu montris 0,267 sivertojn. En la urbo en multaj lokoj troviĝas dozometroj por ke loĝantoj sciu, en kia stato ili vivas. Tamen kiel granda estas tiu cifero! Ĝi estas 10-oble pli granda ol tiu en mia urbo.
Revenite hejmen, mi sendis mesaĝon al alia amikino en Fukuŝima pri tiu eltrovo, kaj pli surprize ŝi skribis al mi jene: “En tiu parko la cifero estas malgranda. En mia loko la cifero estas 1,30, kaj apude troviĝas elementa lernejo. Vere TEPCO kaj la registaro estas senkapablaj”.
La registara normo de radioaktiveco estas 0,114. Lernantoj en tiu lernejo ĉiun tagon elmetiĝas al tiom da radioaktiveco. Infanoj ricevas pli da influo de radioaktiveco, do kio okazos al ilia korpo, neniu scias, kaj kiam ili fariĝos malsanaj, ili ne povos postuli kompenson al TEPCO kaj la registaro, ĉar estos malfacile pruvi kaŭzecon de la nuklea akcidento al ilia malsano. Fukuŝima-anoj estas forĵetitaj de la registaro.
Mi serĉis en interreto, kiom da radioaktiveco troviĝas en la vilaĝo Iitate, tra kiu ni veturis per buso al la urbo Minami-Sooma:
Civitana halo Ŭarabidaira: 5,299
Supera mezlernejo Iitate-filio: 4,348
Elementa lernejo Usuiŝi: 2,529
Urbodomo de Iitate: 0,791
La urboj apud la centralo estas pli poluitaj. Vere vivo kaj terenoj estas perditaj al la loĝantoj, kaj ankaŭ al ni, ĉiuj japanoj. Ni ne plu povos vojaĝi al tiu bela regiono, ni ne plu povos gustumi bongustaĵojn el tiu regiono, ni ne plu, ne plu, ne plu. Kia tragedio !
Japana raporto de la 30an de julio
Ekde la 19a de julio ĝis la 9a de aŭgusto mi vojaĝis al Ĉinio kaj Vjetnamio por partopreni en la ILEI-konferenco, la UK kaj la IJK. Dume okazis gravaj aferoj, do retrorigardante mi raportos pri la okazintaĵoj dum tiuj 20 tagoj.
Granda manifestacio de la 16a de julio
La 16an de julio okazis “Kunveno por adiaŭi nukleajn centralojn” en la Parko Jojogi en Tokio, en kiu partoprenis 170 000 homoj. Jen estas citaĵoj el la ĵurnalo Akahata (la 17an de julio):
Tiun ĉi kunvenon iniciatis verkisto Ooe Kenzaburoo, nobelpremito, kaj aliaj ok famaj homoj. La unua kunvenejo (piedpilkejo), la dua (subĉiela koncertejo) kaj unu-kilometra strato estis plenaj de homoj.
El Fukuŝima venis pli ol 1000 homoj per 26 busoj.
S-ino Suzuki Ŝizuko (76-jara) el la urbo Namie kun panelo ‘Kolero” diris: “Mi ne scias, kiam mi povos reveni hejmen. Mi kontraŭas atomenergion tiel longe, kiel mi vivos”.
S-ino Ŝibata Akemi el Namie diris: “Mia 13-jara filino foje ploras en malluma ĉambro. Ŝi ne povas viziti lernejon. Ekzistas neniu elekto krom malservigi reaktorojn”.
S-ro Kokubu Mamoru, 75-jara eksa instruisto, diris: “Japana politiko estas tro malbona. Mi iros ien ajn por protesti kontraŭ atomenergio”.
Grandaj manifestacioj de la 29a de julio
La 29an de julio okazis Manifestacio por ĉirkaŭi la parlamentejon kaj 200000 homoj partoprenis. Unue ili partoprenis en la kunveno en la Parko Hibija, kaj poste promenante kaj tenante kandelojn, ili atingis la parlamentejon kaj ĉirkaŭis ĝin.
Antaŭ la pordego de la parlamentejo mezlernejanino f-ino Nakamura Runa parolis jene:
Ni, geknaboj, ne povas voĉdoni en la elektoj, kaj preskaŭ ne havas okazon eldiri niajn opiniojn al la publiko. Mi nun havas du petojn al la parlamentanoj kaj plenkreskuloj:
La unua estas, ke vi donu al ni okazon scii veron pri atomenergio kaj rajton por decidi, ĉu ni daŭre uzu ĝin aŭ ne. En mia lernejo mi lernis pri Ĉernobil nur unu horon. Tio tute ne estas sufiĉa. Montru al ni, kio okazis en Fukuŝima, en kia stato nun estas Japanio, kion ni povas fari, ktp., inkludante nebulajn, bonajn kaj malbonajn informojn. Ni volas havi okazon lerni.
Atomenergio rilatas al nia estonteco kaj nia vivo, tial ankaŭ ni havas rajton por decidi pri ĝi. Se ni daŭre dependos de ĝi, povos okazi simila akcidento kiel en Fukuŝima. Eĉ se ne okazos akcidento, ni forĵetos danĝerajn nukleajn rubaĵojn en la estontan mondon.
La dua estas, ke por malservigi nukleajn centralojn, vi, plenkreskuloj, partoprenu en manifestacioj, kolektu subskribojn, sendu opiniojn al la registaro, voĉdonu al kandidatoj, kiuj kontraŭas atomenergion.
Parlamentanoj laboru, por ke niaj opinioj estu akceptitaj en la politiko. Laboru, por ke ĉiuj nukleaj centraloj malserviĝu.
Kiamaniere amaskomunikiloj raportis pri la manifestacio de la 16a de julio
En Japanio troviĝas jenaj tutjapanaj ĵurnaloj: Asahi (demokratia, sed lastatempe multaj dubas pri tio), Mainiĉi (iom demokratia), Jomiuri (maldekstra), Sankei (neimageble dekstra, aĉa) kaj Nikkei (dekstra, ĉar ĝi estas industria). Multaj kleraj homoj abonas Asahi, sed nun multaj abonantoj jam ne fidas ĝin.
En la televida mondo troviĝas NHK (duonŝtata), TBS, Nihon (apartenanta al la ĵurnalo Jomiuri), Asahi (apartenanta al la ĵurnalo Asahi), Fuĵi (apartenata al la ĵurnalo Sankei), Mainiĉi (apartenanta al la ĵurnalo Mainiĉi) kaj aliaj.
Tiuj grandaj amaskomunikiloj ĉiam neglektis kontraŭnukleajn kaj ĉiujn demokratiajn movadojn. Eĉ kiam amasiĝis 100000 homoj, ili preskaŭ neniam raportis pri ĝi. Tial ni devas atendi raportojn de Akahata (la ĵurnalo de Komunista Partio) kaj Tokio (loka ĵurnalo en Tokio, sed ĝia sinteno estas por la konstitucio kaj kontraŭ atomenergio).
En Akahata aperis jena artikolo pri sintenoj de tiuj amaskomunikiloj (la 30an de julio):
La Societo por paroli pri amaskomunikiloj konsistantaj el elsend-koncernatoj kaj civitanoj monitoris pri ĉefaj novaĵprogramoj pri la manifestacio de la 16a de julio. Resume la Societo menciis, ke la sintenoj de amaskomunikiloj ekŝanĝiĝis.
La plej multe raportis TBS en la kadro de “Novaĵo 23 Kruco (News 23 Cross)” dum 9 minutoj 37 sekundoj. Ĝi raportis la progreson de la kontraŭatomenergia movado kun diagramo.
Asahi raportis en “Stacio Raportado” dum 5 minutoj kaj 30 sekundoj, ĉefe temante pri rifuĝintoj el la urbo Namie, Fukuŝima. Komentariisto taŭge finis la raporton per la vortoj “Ni ne devas esti indiferentaj pri politiko”.
Nihon raportis relative bone voĉojn de partoprenantoj en “Novaĵo Nulo (News Zero)” dum 2 minutoj kaj 45 sekundoj.
Kontrasta estis la duonŝtata NHK. Ĝi raportis nur unu minuton en “Novaĵo 7”. Ŝajnis, ke NHK intence elektis neviglajn bildojn, kaj tial ne sentiĝis volo raporti bone. Ankaŭ en “Novaĵ-Observado 9” ĝi raportis nur unu minuton kaj ne menciis parolojn de la organizantoj. La societo severe kritikis NHK-on, komentante: “Se tio estas la baza politiko de NHK, ni devas esplori, de kie ĝi venas”.
De kie venas ŝanĝiĝo de privataj elsendstacioj? Ĝi analizas, ke kritikoj al amaskomunikiloj en interreto kaj analizagadoj de civitanoj influas ilin.(Fino de la citaĵo)
Ankaŭ en ĵurnaloj ekaperis raportoj pri manifestacioj. Ni povas diri, ke niaj agadoj komencis influi la ĵurnalistan mondon, kaj ankaŭ la politikan mondon. Tamen mizera estas japanaj amaskomunikiloj, kiuj devus antaŭvidi la estontecon, sed kiuj en efektiveco sekvas la tajdon, nome sekvas plifortan flankon.
Vue d'Ulaan Bator, capitale de la Mongolie
Vojagho de Lucia
Unue vi bonvolu senkulpigi miajn erarojn. Ekde tri monatoj mi ne plu parolas la esperantan kaj mi havas neniun vortlibron... Ekde mi alvenis en Barato, mi volis skribi al vi chiuj kaj provi diri miajn impresojn pri la esperantista movado en la landoj, kiujn mi vizitis, do pri Mongolio, Kazakio, Kirgizio, Tadjhikio kaj Uzbekio. Mi certe ankau vojaghis tri monatojn en Barato, sed mi scias, ke estas multege da Servas-personoj en tiu lando, sed nemulte da geesperantistoj.
Certe ne estas multe da esperantistoj en Mongolio, sed ankau ne estas multe da loghantoj en tiu vastega lando, 5 000 000 (3 000 000 en la chefurbo Ulaan Baator). Sed mi opinias, ke mi ne farintus la saman vojaghon en Mongolio, se mi ne konintus per reto Batzaya kaj lian familion, dank al kiuj mia amikino kaj mi veturis tre tre malmultekoste 36 tagojn dum la tuta Mongolio. Li mem ne povis akompani nin, char okazis samtempe la azia kongreso, sed ni dankegas lin kaj dankegis lin donante al li du malnovajn mund"accordeons", char li shategas ludi kaj ankau kolekti ilin.
En Kazakio vivas grupego da geesperantistoj, ech se la plejmultaj foriris Rusion char ili estis kaj estas rusparolantoj. Kazakio estas ege vastega lando, do ni ne povis viziti chiujn, sed mi nun korespondas kun kelkaj personoj, kaj eble mi iam vizitos ilin. Ni restis kvar tagojn che du familioj, unue che Svetlana (rusparolantino) en Oskemeno (kazakia Altai) kaj poste che Vaceslavo (tatarparolanto) en Shimkento. Mi certe parolas la anglan, la germanan, iomete la rusan, sed mi ne komprenintus tiel bone la gravajn humanajn problemojn de la lando, se mi ne parolus la esperantan, diskutante kun homoj, kiuj bonege parolas la internacian lingvon, klarigante al mi aliamaniere, kiam mi ne tute bone komprenis. Mi do konsciis la timojn de la Kazakoj, de la Rusoj, de la Ouiguroj, de la Tataroj, kaj mi nur povas deziri, ke chiu homo, kiu vivas en tiu lando, profunde komprenas, ke ni estas sola homaro.
Mi havis adreson en Kirgizion, sed versajne pro la politikaj eventoj mi ne plu audis pri la persono. Dankon al la Kirgizanoj, kiuj chiam estis afablegaj, gastigante min per ilia tuta koro, ech se ili ne konis la esperantan ! En Tadjhikio estis problemeto. Por mi ne estis facile diri precize, kiam mi alvenos. Do la grupo de Dushambo atendis min. Sed mi alvenis je la fino de Ramadano, kaj chiu estis en sia familio en la vilaghoj. Mi tamen povis paroli du horetojn kun juna viro el iu balta lando...Li pardonu min, mi chiam konfundas tiujn landojn...Kaj kiam mi tri tagojn poste vizitis la maljunan Pendjikenton en la sudo de la lando, mi subite audis "Saluton" ! Estis la prezidento de la tadjikia esperanta asocio, kiu vidis la verdan stelon sur mia sako ! Ni korespondis per reto sed ni ankorau ne trafis unu la alian ! Bedaurinde ni ne povis paroli longe, char li akompanis germanajn turistojn, sed mi ighis por tiuj homoj la vivanta okazo trafi iun, kiu parolas esperanton. "Estas vere, mi audis per miaj oreloj ! "
En Uzbekio restis post 1990 kelkaj esperantistoj, kiuj ankau partoprenas la asocion Servas. La du personoj, kiujn mi trafis, estas gravaj homoj por nia movado. Anatoli Ionesov en Samarkando, kiu 1977 kreis la tutmondkonatan internacian muzeon de paco kaj solidaro kaj kiu kun lia edzino min gastigis tiel bone. Eugeno Perevertajlo en Tashkento, kiu ege interesighas pri la kursoj, la libroj, kaj kiel igi ilin pli bonaj kaj efikaj. Li petis min diri al la europaj esperantistoj tiun mesaghon : En Uzbekio neniu lernas nuntempe la esperantan. Ni en Europo povas fari ion por la esperanta lingvo en meza azio. Ni estas modeloj por la homoj de Azio, kiuj deziras vivi kiel ni. La movado povas nur veni de ni. Nur ni povas savi la esperantan, tiun mirindan lingvon, kiun ni povas tre rapide lerni. Kaj kiel ? La geesperantistoj ne devas resti inter si, demandante, chu ili devas diri ita au ata...Ne iru al forumoj, ktp. La pasantoj ne volas lerni. Eble ili venos al la kursoj unu jaron, poste ili foriros...Ne ! Ni devas renkonti homojn, por kiuj esperanto estas necesa : turistoj, tradukistoj, komercistoj, chiuj personoj, kiuj laboras kun eksterlandanoj. Per neniu alia lingvo oni povas tiel facile paroli pri chio kun chiu kaj tiumaniere koni la kutimojn de la lando kaj esti gastigata kiel hejme. Eugeno mem tradukas de la rusa en la anglan. Kiam li dubas, li demandas al angla esperantisto la ghustan vorton !
Do lernu la esperantan lingvon por koni pli profunde, kiel bela nia mondo estas...
Mikael Bronstein
.JPG)
Conférence de Marica BRLETIC, espérantiste croate
.JPG)
Stage au moulin de Piot
L’Espéranto en 20 images
Pierre Telle Bouvier et Carole Landais ont présenté l'Espéranto lors d'une soirée PechaKucha Limoges #8 Global Night.
Il s'agissait de présenter 20 images, en disposant de 20 secondes pour commenter chacune. Pour en savoir plus sur ces soirées PechaKucha (en japonais mot à mot : "le bruit de la parole"), vous pouvez vous rendre sur :
http://www.icienlimousin.fr/Creez-en-Limousin/Agenda/PechaKucha-Limoges-8-Global-Night
La vidéo de cette conférence est visible sur Youtube :
http://www.youtube.com/watch?v=tG6j37qbppk
Kafejo de la lingvoj – la 14an de oktobro
La vespero en la kafejo de Limoĝo estis sukcesa.
Pli ol 80 homoj el ĉiuj aĝoj venis por paroli diversajn lingvojn: angla, esperanto, franca, germana, hispana, japana kaj okcitana.
Ni ludis por paroli Esperanton, tamen pluraj junuloj haltis ĉe nia tablo por pridemandi aŭ klarigi, ke ili jam renkontis la lingvon au esperantistojn, eĉ kelkajn el ni... Eĉ unu parolis al mi Esperante!
Ĉeestis junaj fremdaj studentoj kiuj parolis la francan, fine ni parolis kun ili (germanoj, rusino, italino, hungarino, vietnamanino, anglino... Tre interesaj renkontoj.
La afero okazos refoje la 18an de novembro.
Randonnée sur le circuit des mégalithes dans les Monts de Blond
BABILEMO N° 100
Nouveau départ, prise de relais pour ce petit journal du Limousin à caractère régional et périodique. Si son épaisseur est standardisée en fonction d'impératifs techniques et administratifs; son contenu sera bien sûr aussi varié, intéresssant, passionnant que vous le souhaitez; car vous (et nous) en seront les auteurs (verkistoj! Eble!)
Tous les articles sont les bienvenus et souhaités (les grands styles Jack London, les p'tit's bafouilles, les mots doux, et pourquoi pas les annonces matrimoniales .... uniquement entre espérantistes...). Donc vous êtes les bienvenus et sachons partager les plaisirs d'écrire et de vous lire.
Pour exciter vos neurones, nous vous proposons des idées de rubriques:
• en bilingue (traduction éventuelle à la charge de la rédaction): aléas et anecdotes en rapport avec l'espéranto, voyages, poèmes, chansons en espéranto, humour, jeux ...etc
• en espéranto: rencontre avec, nouvelles de l'étranger, page(s?) du débutant
• et bien sûr en langue vernaculaire (tiens en v'là une autre!?) pour ceux qui ne parlent pas encore l'espéranto: activités locales du groupe, programmes internationaux
Pour continuer à vous (nous) lire, nous vous donnons rendez-vous à la page des abonnements (un abonnement gratuit à ceux qui ne la trouvent pas!...).
Pierre Cognard et Djahan Nourani
.JPG)